Η αντιμετώπιση της αριστείας από την εποχή του Αριστείδη του Δίκαιου.

Η επιβράβευση του Αριστείδη: εξοστρακισμός.

Στην εκπομπή ‘Στα ‘Άκρα’ της ΕΡΤ2,  που προβλήθηκε στις 26/02/19, ο γνωστός επιστήμονας και καθηγητής του MIT, Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, δήλωσε μεταξύ άλλων, τα εξής:

Η αριστεία δεν είναι μονοδιάστατη….όταν κάποιος υποστηρίζει την αριστεία και χαρακτηρίζεται ελιτιστής είναι μεγάλο λάθος…..μπορούμε όλοι να είμαστε άριστοι σε κάτι….πρέπει ως κοινωνία να προάγουμε την καλλιέργεια των ικανοτήτων μας….γιατί αν δεν επιβραβεύεται η αριστεία η χώρα δεν θα πάει μπροστά. Ποιός θα σπρώξει τα όρια της γνώσης;…πρέπει να επιβραβεύεται η αριστεία….θα έπρεπε να προάγουμε την αριστεία ως κοινωνία…μια κοινωνία μετριότητας είναι μια κατεστραμμένη κοινωνία, ειδικά σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά και κοινωνία, η μετριότητα δεν χωράει….δεν μπορούμε να επιβιώσουμε ως μέτριοι…

Προφανώς, έχει απόλυτο δίκιο. Εύλογα αναρωτιέται κανείς πως δεν παρενέβη με κάποια δήλωση του, ο Υπουργός Παιδείας, Γαβρόγλου, που είναι κατά της αριστείας, έχοντας μάλιστα δηλώση πως: ‘η αριστεία είναι εγωκεντρική’ (1). Παρόλαυτα, το αν αυτό που λέει ο Δασκαλάκης, μπορεί όντως να υλοποιηθεί, πρέπει να βασιστεί σε μια ανάλυση συνδεδεμένη με το παρελθόν, που γεννάει το παρόν, και το τελευταίο με την σειρά του επηρεάζει το μέλλον. Ο Ελληνισμός είναι κάτι συνεχόμενο; Υπάρχει βιολογική συνέχεια των Ελλήνων; Ο σημερινός Ελληνισμός συνεχίζει τις αξίες του αρχαιοελληνικού ή/και του ανατολικού Ρωμαϊκού πολιτισμού; Πως αντιμετώπιζαν οι Έλληνες την αριστεία; Αυτά είναι πολύ σημαντικά ερωτήματα με έντονο διάλογο μεταξύ των δύο αντίθετων πλευρών, αλλά και της ενδιάμεσης απόψεως. Ουσιαστικά, η διαφωνία βρίσκεται είτε στην σύγχυση ορισμών, είτε σε μια διαφορετική προσέγγιση στην γενίκευση και στην ιδιαιτερότητα συγκεκριμένων χαρακτηριστικών. Πάντως, το συγκεκριμένο άρθρο, εστιάζει αποκλειστικά και μόνο σε ένα στοιχείο που εκδηλώνεται πεντακάθαρα από την εποχή τον Αριστείδη (550-467 π.χ.) μέχρι σήμερα.

            Ο Αριστείδης ο Δίκαιος, είναι από τα διαμάντια της Ελληνικής ιστορίας, χωρίς καμία υπερβολή ή εξιδανίκευση. Πολύ πιθανόν, λίγοι να θυμούνται σήμερα το έργο του. Πολέμησε ως μαραθωνομάχος και στρατηγός τους Πέρσες. Έπειτα, πήρε μέρος και στην μάχη της Σαλαμίνας. Αν και μεγάλος εχθρός του Θεμιστοκλέους, μια ημέρα πριν την σημαντικότατη μάχη, έδωσε τις κατάλληλες πληροφορίες στον Θεμιστοκλή που αποδείχθηκαν χρησιμότατες για την έκβαση της. Στην τρομερή μάχη των Πλαταιών, ο Αριστείδης ήταν στρατηγός των Αθηναίων. Σε όλη του την ζωή ανέλαβε σημαντικά αξιώματα στην Αθήνα και διακρήθηκε ιδιαιτέρως για την ηθική του. Ως εκ τούτου, ο Αριστείδης ονομαζόταν ‘Δίκαιος’. Δεν κέρδισε ποτέ λεφτά από την πολιτική, ούτε ήταν ιδιαίτερα εύπορος πριν την άνοδο του στην εξουσία, αλλά πάνω απ’όλα, δεν έγινε πλούσιος ούτε κατά την διοίκηση του.

Ο Θεμιστοκλής έλαβε επίσης το ίδιο βραβείο για την αριστεία του

Η ακεραιότητα και τα υψηλά του επιτεύγματα, εύκολα τον έκαναν εχθρό του όχλου. Από τότε, όπως και σήμερα, δεν ήθελαν ισότητα ευκαιριών, αλλά ισότητα αποτελεσμάτων. Σύντομα οι Αθηναίοι τον κατηγόρησαν για ‘διαφθορά’ και οργάνωσαν ψήφισμα για τον εξοστρακισμό του Αριστείδη, του Δίκαιου. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο (Αριστείδης, VII) , ένας αμόρφωτος πλησίασε τον ίδιο τον Αριστείδη (που δεν γνώριζε), προτείνωντας του να ψηφίσει υπέρ του εξοστρακισμού του. Έτσι λοιπόν, ο Αριστείδης, τον ρώτησε εάν έχει γνωρίσει τον Αριστείδη και αν τον έβλαψε ποτέ. Η απάντηση που πήρε ήταν η εξής: οὐδέν. οὐδὲ γινώσκω τὸν ἄνθρωπον, ἀλλ᾽ἐνοχλοῦμαι πανταχοῦ τὸν Δίκαιον ἀκούων᾽! Δηλαδή, το πρόβλημα ήταν ότι ένας ά γ ν ω σ τ ο ς ως προς το πρόσωπο, έγινε γνωστός ως ‘Δίκαιος’. Τίποτα πιο προσβλητικό για την ψυχολογία του νεοέλληνα, από κάποιον που πράγματι έχει κατορθώσει κάτι με την αξία του. Έπειτα ο Αριστείδης, πήρε το όστρακο, έγραψε το όνομα του, έφυγε, κοίταξε τον ουρανό και ύψωσε τα χέρια του ψηλά, ευχόμενος να μην τον ξαναθυμηθούν ποτέ οι Αθηναίοι σε δύσκολη κατάσταση (δηλαδή το αντίθετο από αυτό που έκανε ο Αχιλλέας). Παρόλαυτα, στην δύσκολη στιγμή, τον ανακάλεσαν, επέστρεψε και βοήθησε την πόλη του κατά του Ξέρξη και του Μαρδονίου όπως αναφέρθηκε προηγουμένως.

Ο Αριστείδης με τον αμόρφωτο ψηφοφόρο.

            Ο αμόρφωτος που πλησίασε τον Αριστείδη, είναι μια διαχρονική ελληνική μορφή, εκφράζοντας απόλυτα τον ‘μέσο νεοέλληνα’, έχοντας παράδοση χιλιετιών. Είναι αυτός που ξεσηκώθηκε μόλις έμαθε τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε κάποιες πόλεις τις κεντρικής Ελλάδας (Διόδωρος, XVIII). Σίγουρα είναι ο ίδιος που προσπάθησε να σύρει τον Αριστοτέλη σε στημένη δίκη, με αποτέλεσμα ο θεμελιωτής της λογικής, της βιολογίας, της φυσικής αλλά και της πολιτικής επιστήμης, να δραπετεύσει κρυφά από την Αθήνα με προορισμό την Χαλκίδα, μη αφήνοντας τους Αθηναίους να σκοτώσουν την σοφία δεύτερη φορά (Διογένης Λαέρτιος, V; Ross, 2016).

             Είναι το μέλος της Αιτωλικής Συνομοσπονδίας, που προσκάλεσε τους Ρωμαίους στην Ελλάδα κατά των Θεσσαλών και των Μακεδόνων, οδηγώντας όλους στην Ρωμαϊκή υποταγή (Mommsen, 2010). Εν συνεχεία, είναι αυτός που προκαλούσε όλες τις ραδιουργίες στην ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Σίγουρα είναι ο Ιωάννης Καντακουζηνός, που ουσιαστικά προσκάλεσε τους Τούρκους στην περιοχή (Kinross 2002). Είναι ο Γεννάδιος και το παπαδαριό του, που με μεγάλη χαρά καλωσόρισαν τους Τούρκους στην Κωνσταντινούπολη. Σίγουρα είναι αυτός που χάρηκε με τον θάνατο του Ιωάννη Καποδίστρια, έναν τεράστιο Έλληνα διπλωμάτη και Υπουργό εξωτερικών της Ρωσικής αυτοκρατορίας, θεμελιωτή του Ελβετικού συντάγματος, μια από τις καλύτερα οργανωμένες χώρες στην Ευρώπη. Τον ίδιο συναντάει κανείς, κατά την διάρκεια του Β’ ΠΠ και του ‘εμφυλίου’, στο πλευρό του Στάλιν πολεμώντας για να γίνει η χώρα σοσιαλιστική Αλβανία ή Βουλγαρία. Προφανώς η έκφραση ‘να ψοφίσει η κατσίκα του γείτονα’, είναι δημιούργημα του και εκφράζει πλήρως την ψυχοσύνθεση του. Εν συνεχεία,  είναι αυτός που κυβερνάει σήμερα και ψηφίζει όλες τις σημερινές κυβερνήσεις. Φυσικά και είναι το πρόσωπο, που ενθουσιάστηκε όταν άκουσε πως θα βαράνε τα ‘νταούλια’ (κρουστά στα Ελληνικά), και οι ‘αγορές’ (που δεν ξέρει τι είναι), θα χορεύουν.

Εννοείται ότι αυτός ψήφισε με πάθος ‘όχι’ στο δημοψήφισμα του Σύριζα και μετά ανέχθηκε και ανέχεται όλα τα ‘ναι’. Αυτή η αρχαία μορφή στηρίζει Μπουτάρη και Καμίνη, επηρεασμένη από το μηδαμινό επίπεδο τους. Φαίνεται ξεκάθαρα πως είναι αυτός που οδήγησε τον μεγάλο Ελληνοαμερικάνο αστροφυσικό, Κριμιζή,  σε παραίτηση από τον ‘Ελληνικό Διαστημικό Οργανισμό’. Ο Κριμιζής, ένιωσε ‘εξαπατημένος’ και κατήγγειλε την αναξιοκρατία (2). Δεν άντεξε πάνω από έναν μήνα την συναναστροφή με τους επάξιους διαδόχους, εκείνου, του αμόρφωτου, που εξοστράκισε τον Αριστείδη.

Ο τεράστιος επιστήμονας  Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής.

Το 1920, ο πολύ μεγάλος καθηγητής, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής, που το 1919 έγινε μέλος της Πρωσικής Ακαδημίας με προσφώνηση του ιδρυτή της κβαντικής θεωρίας, Max Planck, αφήνει το Πανεπιστήμιο του Βερολίνου (τότε η Γερμανία είχε τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια, ενώ σήμερα κάτι τέτοιο δεν ισχύει), και έρχεται στην Ελλάδα. Στόχος του, υπό την αιγίδα του Ελευθερίου Βενιζέλου, να ιδρύσει ένα Ελληνικό πανεπιστήμιο στην τότε απελευθερωμένη πόλη της Σμύρνης. Δυστυχώς, δεν άκουσε την συμβουλή του πατέρα του ( που ήταν πρέσβης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας), όταν τον συμβούλεψε να μην μπλέξει με το ελλαδικό κράτος. Ως γνωστόν, η εκστρατεία δεν πέτυχε. Πως αντιμετώπισαν τον μεγάλο επιστήμονα στην Αθήνα; Απλώς, τον υποβάθμισαν δίνοντας του καθήκοντα διδασκαλίας σε πρωτοετής φοιτητές, στο μάθημα στοιχεία των μαθηματικών.

Όμως, ο Καραθεοδωρής ξαναπροσπάθησε να βοηθήσει το κράτος. Έτσι, δέχεται την επόμενη πρόταση του Βενιζέλου, να αναβαθμίσει τα Πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας την τετραετία 1928-32. Πράγματι, ο μεγάλος μαθηματικός αρχίζει το έργο του και γράφει ένα σχετικό σύγγραμμα. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Η επόμενη κυβέρνηση του Παπαναστασίου, αναθέτει σε έναν τυχαίο υπάλληλο, άξιο απόγονο αυτού του αμόρφωτου που ψήφισε κατά του Αριστείδη, να τον απαλλάξει από τα καθήκοντα του το 1932, γράφοντας του: ‘από εκδόσεως της παρούσης παύεσθε από την θέσιν του κυβερνητικού επιτρόπου την οποίαν κατείχατε εις τα πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης΄ (Κιτσίκης, 2014, σ367)! Εννοείται ότι δεν υπήρχε καμία ευχαρίστηση για τις υπηρεσίες του. Τώρα, που κάποιος βλέπει την συνέχεια εκείνου του αμόρφωτου που πλησίασε τον Αριστείδη, καταλαβαίνει ότι οι διάδοχοι του είναι υπεύθυνοι για αυτές τις γελοιότητες.

Ο τυχερός Γεώργιος Παπανικολάου

Αντίθετως, μόνο ο μεγάλος ιατρός, ο συνονόματος Παπανικολάου, γλύτωσε από κάτι παρόμοιο. Όταν ο Βενιζέλος του πρότεινε να επιστρέψει στην Ελλάδα και να αφοσιωθεί στην έρευνα και στην βελτίωση των Πανεπιστημίων με απόλυτη στήριξη του κράτους, ο Παπανικολάου, άρχισε να διαπραγματεύεται μαζί του, αλλά η ήττα του τελευταίου στις εκλογές τερμάτισε οποιαδήποτε υλοποίηση. Πάντως, ο ίδιος ανησυχούσε –και πολύ σωστά- πως ακόμα και αν δεχόταν, όταν κάποια στιγμή ο Βενιζέλος έχανε τις εκλογές, οι αντίπαλοι του θα τερμάτιζαν την δραστηριότητα του στην Ελλάδα. Έτσι, ο άνθρωπος δεν δεσμεύτηκε με το νεοελληνικό κράτος και αργότερα βρέθηκε στις ΗΠΑ, όπου μπήκε στο Πάνθεον της ιατρικής επιστήμης.

Εν κατακλείδι, δεν χρειάζονται άλλα παραδείγματα για να φανεί ότι ο  Έλληνας έχει τεράστιο αίσθημα κατωτερότητας, που είναι αναφαίρετο στοιχείο της ιστορίας του, δηλαδή της ψυχοσύνθεσης του λαού. Αυτή η ψυχολογική κατάσταση, ενεργοποιείται μόλις κάποιος καταφέρει κάτι με την αξία του στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, πίσω από τα αιτήματα για ισότητα και δικαιοσύνη, κρύβεται το μίσος απέναντι σε οτιδήποτε αξίζει και ξεχωρίζει. Ουσιαστικά, σε ασυνείδητο επίπεδο, λίγοι στην Ελλάδα χαίρονται πραγματικά για τα επιτεύγματα του Δασκαλάκη, του Καραθεοδωρή και όλων των υπολοίπων. Ούτως ή άλλως, η πλειοψηφία των Ελλήνων δεν μπορεί ουσιαστικά να τα κατανοήσει (πόσοι ξέρουν στα σοβαρά τι είναι η αρχή Καραθεοδωρή μεταξύ πολλών άλλων;), ούτε μπορεί να τα προσαρμόσει στην φαντασία της, όπως την θρησκεία, ενώ όσοι είναι σχετικοί του κλάδου στην χώρα, φθονούν επειδή δεν ξεχώρισαν οι ίδιοι. Το τελευταίο βέβαια, οφείλεται πρώτον, στην αναξιοκρατία και στην κομματοκρατία της Ελλάδας, και δεύτερον, στο ότι η μορφή που εξοστράκισε τον Αριστείδη, υπάρχει έντονα στην συμπεριφορά των Ελλήνων.  Μάλλον, είναι αδύνατον να αλλάξει μια ψυχοσύνθεση 2500 ετών.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

Διογένης Λαέρτιος. Βίοι Φιλοσόφων. V. Αριστοτέλης

Διόδωρος Σικελιώτης. Ιστορική Βιβλιοθήκη. XVIII

Ηρόδοτος. Ιστορίαι. Η & Κ

Κιτσίκης, Δ. (2014). Περί Ηρώων. Αθήνα: Ηρόδοτος

Kinross, P. B. (2002). The Ottoman centuries: The rise and fall of the Turkish Empire. New York: Perennial.

Mommsen, T. (2010).The History of Rome. Cambridge: Cambridge University Press.

Πλούταρχος. Βίοι Παράλληλοι: Αριστείδης.

Ross, W. D. (2016).Aristotle. London: Routledge, Taylor & Francis Group.

1) https://www.in.gr/2017/09/17/greece/gabrogloy-i-aristeia-einai-egwkentriki/

2) http://www.kathimerini.gr/961545/article/proswpa/synentey3eis/stamaths-krimizhs-sthn-k-niw8w-e3apathmenos-den-yparxei-a3iokratia