Η αποτυχία προβλέψεων στο είναι και στο γίγνεσθαι της ιστορίας, μέσω της οικονομίας.

           

 7 έτη μετά το βιβλίο του Angell, η μάχη του Σομ. 1.000.000 νεκροί

Το 1909, κυκλοφόρησε το βιβλίο του Εγγλέζου Norman Angell, με τίτλο The Great Illusion. Συνοπτικά, υποστήριζε με μεγάλη βεβαιότητα, πως δεν πρόκειται να γίνει μεγάλος πόλεμος στην Ευρώπη, διότι θα ήταν εντελώς παράλογο, εάν αναλογιστεί κανείς την αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση της οικονομίας των μεγάλων κρατών και αυτοκρατοριών. Θεωρούσε, ότι ακόμα και αν γίνει κάποια σύγκρουση, αποκλείεται να είναι μεγάλης διάρκειας. Έπειτα, πίστευε πως ο σεβασμός απέναντι στο ‘Διεθνές Δίκαιο’ (οι μοναδικές λέξεις που παπαγαλίζει ο Παυλόπουλος), θα έλυνε όλες τις διαφορές. Το θεμέλιο του συλλογισμού του ήταν βασισμένο στην οικονομία.

Εκδοτικά, ήταν μεγάλη επιτυχία και μεταφράστηκε ταχέως σε τουλάχιστον δέκα γλώσσες. Την χρονιά όπου οι Γερμανοί, εξέλεξαν το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ (το 1933) και ενώ οι προβλέψεις του καταρρίφθηκαν ολοκληρωτικά από τον Α' ΠΠ, ο Angell τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ. Πέθανε το 1967, οπότε μπόρεσε να δει πόσο έξω έπεσε στις προβλέψεις του.

Χωρίς να υπάρχει απόλυτη ακρίβεια στις στατιστικές που ακολουθούν (επιλέχθηκαν οι πιο ρεαλιστικές), Ο Α’ ΠΠ κόστισε την ζωή σε τουλάχιστον 20.000.000 ανθρώπους (Stevenson, 2012; Beckett, 2007). Καταστράφηκαν 4 αυτοκρατορίες (Οθωμανική, Γερμανική, Αυστο-Oυγγρική και Ρωσική).

Ο Β’ ΠΠ είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο τουλάχιστον 40.000.000 (Beevor, 2014). Η Γαλλική, αλλά πάνω απ’όλα η Βρετανική αυτοκρατορία, αφανίστηκαν. Η Ευρώπη έπαψε να είναι το κέντρο αποφάσεων του κόσμου, κάτι που ίσχυε για τουλάχιστον 300 έτη. Πλέον, οι αποφάσεις άρχισαν να λαμβάνονται είτε από τους Αμερικανούς, είτε από τους Σοβιετικούς. Η ταπείνωση της Αγγλίας και της Γαλλίας στην κρίση του Σουέζ το 1956, ήταν ένα μάθημα που δόθηκε στις πρώην μεγάλες δυνάμεις. Ο Angell, βασίστηκε στην οικονομία, ως εκ τούτου, οι προβλέψεις του αποδείχθηκαν απολύτως λανθασμένες.

Εξίσου λάθος, αποδείχθηκαν οι προβλέψεις του Λένιν και του Τρότσκι. Ήταν απολύτως βέβαιοι πως το ‘προλεταριάτο’ θα ξεσηκωθεί. Περίμεναν μια παγκόσμια επανάσταση με μεγάλη βεβαιότητα, όχι μόνο στις αποικίες αλλά και στις ίδιες τις καπιταλιστικές χώρες (Lenin, 2010; Carr, 1991). Ούτως ή άλλως, δε θα υπήρχε καπιταλισμός λίγο μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση. Συνεπώς, δεν υπήρχε λόγος για εξωτερική πολιτική, ούτε είχαν σκεφτεί ποτέ πως θα συνυπάρξουν με τις καπιταλιστικές χώρες. Ήταν σίγουροι για την παγκόσμια επανάσταση. Ο ίδιος ο Τρότσκι, θεωρούσε πως, ως Υπουργός Εξωτερικών, το μοναδικό του καθήκον θα ήταν ‘να διεξάγει επαναστατικούς λόγους και ύστερα να κλείνει το μαγαζί’ (Carr, 1991).
Είτε έκλεινε το μαγαζί είτε όχι, από τα πρώτα του καθήκοντα ήταν να υποταχθεί στους Γερμανούς και τον στρατηγό Hoffmann, με την ταπεινωτική συνθήκη του Μπρέστ-Λιτόβσκ, το 1918. Δηλαδή, η ΕΣΣΔ έπρεπε να πληρώσει 6 δισεκατομμύρια μάρκα ως αποζημίωση, να χάσει την Ουκρανία, την Πολωνία, την Εστονία, τη Λάτβια και τη Λευκορωσία, το 25% του πληθυσμού της ΕΣΣΔ και το 56% της βιομηχανίας της (Χριστοδουλίδης, 1990). Φυσικά, αυτή η ολοκληρωτική ταπείνωση της ΕΣΣΔ, παρουσιάστηκε ως ‘νίκη’ και ‘έξοδος’ από τον πόλεμο. Έπειτα, ακολούθησε ο Ρωσικός εμφύλιος πόλεμος (1917-22) με περίπου 13.000.000 θανάτους, αριθμός όχι πολύ μικρότερος από τις απώλειες του Α’ ΠΠ. Συνεπώς, τα βιβλία τους και οι προβλέψεις τους, μπορούν να χρησιμοποιηθούν καθαρά για ψυχαγωγικούς λόγους. 

Από την αντίθετη πλευρά, το ίδιο έξω έπεσε και ο Αμερικανοϊάπωνας Fukuyama. Στο βιβλίο του The End of History and the Last Man που κυκλοφόρησε το 1992, διακήρυξε ‘το τέλος της ιστορίας’! Η νίκη των ΗΠΑ επί του κομμουνισμού, σημαίνει ότι η φιλελεύθερη δυτική δημοκρατία θα είναι πλέον παγκόσμια και η ιδεολογική αναζήτηση περί πολιτεύματος και οικονομικού μοντέλου, έχει τελειώσει. Βέβαια, σύμφωνα με μελέτες, η ‘κομμουνιστική’ (δηλαδή αυτοκρατορική μονοκομματική και καπιταλιστική) Κίνα, θα ξεπεράσει την οικονομία των ΗΠΑ από το 2030 και έπειτα (1). Επίσης, η ‘φιλελεύθερη δημοκρατία’ της ΕΕ δέχεται σημαντικά πλήγματα από το ισλάμ και εκτός από τα τρομοκρατικά, τείνει να υποκύψει δημογραφικά σε πληθυσμούς που προτιμούν το νόμο της σαρίας, παρά του κράτους. Παράλληλα, η Ρωσία έχει (κρατικό) καπιταλισμό, αλλά ουσιαστικά δεν έχει δημοκρατία.

Επειδή η οικονομία δεν είναι αντικειμενική επιστήμη, όπως η φυσική και η χημεία, οποιαδήποτε θεμελίωση προβλέψεων, αποκλειστικά σε οικονομικούς όρους, στερείται βάσεων. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να αγνοηθούν τα οικονομικά αίτια. Το ζητούμενο είναι να υπάρχει ιεραρχία στους παράγοντες που θα βασιστεί μια ανάλυση.

Έτσι λοιπόν, όσοι πιστεύουν πως η λεγόμενη οικονομική συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Σκοπίων (αλλά και οποιονδήποτε άλλων), η ένταξη των τελευταίων σε ΕΕ και ΝΑΤΟ, θα φέρει πιο κοντά τις δύο χώρες, θα πέσουν ολοκληρωτικά έξω όπως οι προηγούμενοι, αγνοώντας τους ψυχολογικούς παράγοντες (όσους βασίζονται στην επιστημονική και εργαστηριακή προσέγγιση), που αποτελούν το κίνητρο, την υλοποίηση και την διατήρηση μιας συμπεριφοράς. Ο μεγάλος ιστορικός, Oswald Spengler (2003), θεωρούσε πολύ σωστά, την οικονομική προσέγγιση λανθασμένη.

Με μεγάλη ανωτερότητα από τους προηγούμενους που γελοιοποιήθηκαν, στέκεται ο Θουκυδίδης (Γ. 82), όταν βάζει την συμπεριφορά ως κίνητρο κάθε σύγκρουσης, και όχι την οικονομία, όταν γράφει:

….Έτσι έπεσαν πολλές και μεγάλες συμφορές στις πόλεις….τέτοιες που γίνονται και θα γίνονται πάντα, όσο η φύση του ανθρώπου παραμένει η ίδια, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο άγριες και με διαφορές στις εκφάνσεις τους, ανάλογα με τις μεταβολές των περιστάσεων κάθε φορά.

Angell, N. (2007). The great illusion. New York: Cosimo Classics.

Aron, R. (2017). The opium of the intellectuals. New Brunswick, NJ: Transaction.

Beckett, I. F. (2007). The Great War, 1914-1918. Harlow: Pearson/Longman.

Beevor, A. (2014).The Second World War. London: Phoenix.

Carr, E. H. (1991). The Russian Revolution: From Lenin to Stalin. London: Macmillan.

Fukuyama, F. (2012). The end of history and the last man. London: Penguin.

Θουκυδίδης. Ιστορία.

Lenin, V. I. (2010). Imperialism: The highest stage of capitalism. London: Penguin.

Spengler, O. (2003). Η Παρακμή της Δύσης. Αθήνα: Τυπωθήτω.

Stevenson, D. (2012).1914-1918: The history of the First World War. London: Penguin.

Χριστοδουλίδης, Θ. (1990). Διπλωματική Ιστορία. Αθήνα: Σιδέρης. 

1) https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-12-26/china-to-overtake-u-s-economy-by-2032-as-asian-might-builds

Και  https://business.financialpost.com/news/economy/china-will-overtake-the-u-s-in-less-than-15-years-hsbc-says