Η αποτυχία προβλέψεων στο είναι και στο γίγνεσθαι της ιστορίας, μέσω της οικονομίας.

           

 7 έτη μετά το βιβλίο του Angell, η μάχη του Σομ. 1.000.000 νεκροί

Το 1909, κυκλοφόρησε το βιβλίο του Εγγλέζου Norman Angell, με τίτλο The Great Illusion. Συνοπτικά, υποστήριζε με μεγάλη βεβαιότητα, πως δεν πρόκειται να γίνει μεγάλος πόλεμος στην Ευρώπη, διότι θα ήταν εντελώς παράλογο, εάν αναλογιστεί κανείς την αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση της οικονομίας των μεγάλων κρατών και αυτοκρατοριών. Θεωρούσε, ότι ακόμα και αν γίνει κάποια σύγκρουση, αποκλείεται να είναι μεγάλης διάρκειας. Έπειτα, πίστευε πως ο σεβασμός απέναντι στο ‘Διεθνές Δίκαιο’ (οι μοναδικές λέξεις που παπαγαλίζει ο Παυλόπουλος), θα έλυνε όλες τις διαφορές. Το θεμέλιο του συλλογισμού του ήταν βασισμένο στην οικονομία.

Εκδοτικά, ήταν μεγάλη επιτυχία και μεταφράστηκε ταχέως σε τουλάχιστον δέκα γλώσσες. Την χρονιά όπου οι Γερμανοί, εξέλεξαν το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ (το 1933) και ενώ οι προβλέψεις του καταρρίφθηκαν ολοκληρωτικά από τον Α' ΠΠ, ο Angell τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ. Πέθανε το 1967, οπότε μπόρεσε να δει πόσο έξω έπεσε στις προβλέψεις του.

Χωρίς να υπάρχει απόλυτη ακρίβεια στις στατιστικές που ακολουθούν (επιλέχθηκαν οι πιο ρεαλιστικές), Ο Α’ ΠΠ κόστισε την ζωή σε τουλάχιστον 20.000.000 ανθρώπους (Stevenson, 2012; Beckett, 2007). Καταστράφηκαν 4 αυτοκρατορίες (Οθωμανική, Γερμανική, Αυστο-Oυγγρική και Ρωσική).

Ο Β’ ΠΠ είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο τουλάχιστον 40.000.000 (Beevor, 2014). Η Γαλλική, αλλά πάνω απ’όλα η Βρετανική αυτοκρατορία, αφανίστηκαν. Η Ευρώπη έπαψε να είναι το κέντρο αποφάσεων του κόσμου, κάτι που ίσχυε για τουλάχιστον 300 έτη. Πλέον, οι αποφάσεις άρχισαν να λαμβάνονται είτε από τους Αμερικανούς, είτε από τους Σοβιετικούς. Η ταπείνωση της Αγγλίας και της Γαλλίας στην κρίση του Σουέζ το 1956, ήταν ένα μάθημα που δόθηκε στις πρώην μεγάλες δυνάμεις. Ο Angell, βασίστηκε στην οικονομία, ως εκ τούτου, οι προβλέψεις του αποδείχθηκαν απολύτως λανθασμένες.

Εξίσου λάθος, αποδείχθηκαν οι προβλέψεις του Λένιν και του Τρότσκι. Ήταν απολύτως βέβαιοι πως το ‘προλεταριάτο’ θα ξεσηκωθεί. Περίμεναν μια παγκόσμια επανάσταση με μεγάλη βεβαιότητα, όχι μόνο στις αποικίες αλλά και στις ίδιες τις καπιταλιστικές χώρες (Lenin, 2010; Carr, 1991). Ούτως ή άλλως, δε θα υπήρχε καπιταλισμός λίγο μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση. Συνεπώς, δεν υπήρχε λόγος για εξωτερική πολιτική, ούτε είχαν σκεφτεί ποτέ πως θα συνυπάρξουν με τις καπιταλιστικές χώρες. Ήταν σίγουροι για την παγκόσμια επανάσταση. Ο ίδιος ο Τρότσκι, θεωρούσε πως, ως Υπουργός Εξωτερικών, το μοναδικό του καθήκον θα ήταν ‘να διεξάγει επαναστατικούς λόγους και ύστερα να κλείνει το μαγαζί’ (Carr, 1991).
Είτε έκλεινε το μαγαζί είτε όχι, από τα πρώτα του καθήκοντα ήταν να υποταχθεί στους Γερμανούς και τον στρατηγό Hoffmann, με την ταπεινωτική συνθήκη του Μπρέστ-Λιτόβσκ, το 1918. Δηλαδή, η ΕΣΣΔ έπρεπε να πληρώσει 6 δισεκατομμύρια μάρκα ως αποζημίωση, να χάσει την Ουκρανία, την Πολωνία, την Εστονία, τη Λάτβια και τη Λευκορωσία, το 25% του πληθυσμού της ΕΣΣΔ και το 56% της βιομηχανίας της (Χριστοδουλίδης, 1990). Φυσικά, αυτή η ολοκληρωτική ταπείνωση της ΕΣΣΔ, παρουσιάστηκε ως ‘νίκη’ και ‘έξοδος’ από τον πόλεμο. Έπειτα, ακολούθησε ο Ρωσικός εμφύλιος πόλεμος (1917-22) με περίπου 13.000.000 θανάτους, αριθμός όχι πολύ μικρότερος από τις απώλειες του Α’ ΠΠ. Συνεπώς, τα βιβλία τους και οι προβλέψεις τους, μπορούν να χρησιμοποιηθούν καθαρά για ψυχαγωγικούς λόγους. 

Από την αντίθετη πλευρά, το ίδιο έξω έπεσε και ο Αμερικανοϊάπωνας Fukuyama. Στο βιβλίο του The End of History and the Last Man που κυκλοφόρησε το 1992, διακήρυξε ‘το τέλος της ιστορίας’! Η νίκη των ΗΠΑ επί του κομμουνισμού, σημαίνει ότι η φιλελεύθερη δυτική δημοκρατία θα είναι πλέον παγκόσμια και η ιδεολογική αναζήτηση περί πολιτεύματος και οικονομικού μοντέλου, έχει τελειώσει. Βέβαια, σύμφωνα με μελέτες, η ‘κομμουνιστική’ (δηλαδή αυτοκρατορική μονοκομματική και καπιταλιστική) Κίνα, θα ξεπεράσει την οικονομία των ΗΠΑ από το 2030 και έπειτα (1). Επίσης, η ‘φιλελεύθερη δημοκρατία’ της ΕΕ δέχεται σημαντικά πλήγματα από το ισλάμ και εκτός από τα τρομοκρατικά, τείνει να υποκύψει δημογραφικά σε πληθυσμούς που προτιμούν το νόμο της σαρίας, παρά του κράτους. Παράλληλα, η Ρωσία έχει (κρατικό) καπιταλισμό, αλλά ουσιαστικά δεν έχει δημοκρατία.

Επειδή η οικονομία δεν είναι αντικειμενική επιστήμη, όπως η φυσική και η χημεία, οποιαδήποτε θεμελίωση προβλέψεων, αποκλειστικά σε οικονομικούς όρους, στερείται βάσεων. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να αγνοηθούν τα οικονομικά αίτια. Το ζητούμενο είναι να υπάρχει ιεραρχία στους παράγοντες που θα βασιστεί μια ανάλυση.

Έτσι λοιπόν, όσοι πιστεύουν πως η λεγόμενη οικονομική συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Σκοπίων (αλλά και οποιονδήποτε άλλων), η ένταξη των τελευταίων σε ΕΕ και ΝΑΤΟ, θα φέρει πιο κοντά τις δύο χώρες, θα πέσουν ολοκληρωτικά έξω όπως οι προηγούμενοι, αγνοώντας τους ψυχολογικούς παράγοντες (όσους βασίζονται στην επιστημονική και εργαστηριακή προσέγγιση), που αποτελούν το κίνητρο, την υλοποίηση και την διατήρηση μιας συμπεριφοράς. Ο μεγάλος ιστορικός, Oswald Spengler (2003), θεωρούσε πολύ σωστά, την οικονομική προσέγγιση λανθασμένη.

Με μεγάλη ανωτερότητα από τους προηγούμενους που γελοιοποιήθηκαν, στέκεται ο Θουκυδίδης (Γ. 82), όταν βάζει την συμπεριφορά ως κίνητρο κάθε σύγκρουσης, και όχι την οικονομία, όταν γράφει:

….Έτσι έπεσαν πολλές και μεγάλες συμφορές στις πόλεις….τέτοιες που γίνονται και θα γίνονται πάντα, όσο η φύση του ανθρώπου παραμένει η ίδια, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο άγριες και με διαφορές στις εκφάνσεις τους, ανάλογα με τις μεταβολές των περιστάσεων κάθε φορά.

Angell, N. (2007). The great illusion. New York: Cosimo Classics.

Aron, R. (2017). The opium of the intellectuals. New Brunswick, NJ: Transaction.

Beckett, I. F. (2007). The Great War, 1914-1918. Harlow: Pearson/Longman.

Beevor, A. (2014).The Second World War. London: Phoenix.

Carr, E. H. (1991). The Russian Revolution: From Lenin to Stalin. London: Macmillan.

Fukuyama, F. (2012). The end of history and the last man. London: Penguin.

Θουκυδίδης. Ιστορία.

Lenin, V. I. (2010). Imperialism: The highest stage of capitalism. London: Penguin.

Spengler, O. (2003). Η Παρακμή της Δύσης. Αθήνα: Τυπωθήτω.

Stevenson, D. (2012).1914-1918: The history of the First World War. London: Penguin.

Χριστοδουλίδης, Θ. (1990). Διπλωματική Ιστορία. Αθήνα: Σιδέρης. 

1) https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-12-26/china-to-overtake-u-s-economy-by-2032-as-asian-might-builds

Και  https://business.financialpost.com/news/economy/china-will-overtake-the-u-s-in-less-than-15-years-hsbc-says

Υπήρξε Ποτέ, Συλλογική Εθνική Συριακή Ταυτότητα;

Απάμεια, Ελληνική πόλη στην Συρία. Ιδρύθηκε από τον Σέλευκο Α'

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, 5.600.000 άτομα έχουν φύγει από την Συρία λόγω του πολέμου, ενώ 6.100.000 έχουν φύγει από τον τόπο διαμονής τους αναζητώντας καταφύγιο στην χώρα. Άνω των 13.000.000 χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων περίπου 6.000.000 παιδιών (1).

Πρόκεται για ολοκληρωτική καταστροφή σε μια χώρα με περίπου 20.000.000 πληθυσμό. Το αντίκτυπο που έχει ο πόλεμος στην Ευρώπη από το 2011, είναι γνωστό και δεν θα αναλυθεί σε αυτό το άρθρο. Υπάρχουν δύο εκδοχές για την έκβαση του πολέμου. Από την μία, φαίνεται πως βαδίζει προς το τέλος του, με ουσιαστικά απροσδόκητη νίκη της Ρωσίας, προσωρινή σκηνοθετιμένη αποχώρηση των ΗΠΑ και επέκταση της Τουρκίας σε εδάφη που κατέχει στην Συρία και στο Ιράκ.

Αντιθέτως, η άλλη όψη είναι πως η κατάσταση θα παραμείνει η ίδια και παρόλη την ήττα του isis, ίσως εμφανιστεί κάτι παρόμοιο με αποτέλεσμα να διατηρηθεί το χάος.

Η πλειοψηφία των αναλυτών και των ΜΜΕ, εστιάζει στις συγκρούσεις και στις συνέπειες της καταστάσεως. Παρόλαυτα, φαίνεται πως, λίγοι αναρωτήθηκαν το τι ακριβώς σημαίνει να είναι κάποιος Σύριος, πιο το ιστορικό υπόβαθρο της ταυτότητας και εν πάσει περιπτώσει, εάν όντως υπάρχει συλλογική συριακή εθνική ταυτότητα.

Η Συρία, ως περιοχή κατοικούνταν από Έλληνες, αλλά κυρίως από Φοίνικες (Bryce, 2014). Σπουδαίες φοινικικές πόλεις ήταν η Τύρος, η Βύβλος και η Σιδώνα, όπου υπάρχουν μέχρι σήμερα στο Λίβανο (Durant, 1965) . Άλλωστε, από αυτή την περιοχή ξεκίνησαν οι Φοίνικες και ίδρυσαν την περίφημη Καρχηδόνα, στην περιοχή της σημερινής Τυνησίας (Durant, 1969). Δεν υπήρχε Συριακό γένος ή έθνος εκείνη την εποχή.

Ελληνορωμαϊκό θέατρο στην Bosra της Συρίας

Είναι γνωστό πως η μάχη της Ιψού το 333 π.χ., δόθηκε στην Συρία. Μέσω της πανελλήνιας εκστρατείας, ο Ελληνισμός με τον Αλέξανδρο, τους διαδόχους του αλλά και τους επιγόνους του, ίδρυσε σπουδαίες πόλεις στην Συρία και στην γύρω περιοχή, που όπως φαίνεται, δυστυχώς, δεν διασώζονται στην μνήμη της σύγχρονης Ελληνικης ταυτότητας: Αντιόχεια, Σελεύκεια, Αππάμεια, Βέροια και Έδεσσα, είναι κάποιες από αυτές (Droysen, 2005). Πολύ μεγαλύτερες από την Αθήνα και την Σπάρτη της παράλληλης εποχής και πολύ πιο παραγωγικές.

Ιστορικοί όπως ο Αππιανός, στο 9^ο του βιβλίο, αναφέρονται σε ‘Σύριους’ εννοώντας τους Έλληνες, του Αντιόχου των Σελευκιδών. Συνεπώς, δεν νοούν ‘συριακή’ εθνική ταυτότητα με την σημερινή έννοια, αλλά η αναφορά γίνεται στην περιοχή της πρωτεύουσας των Σελευκιδών. Η περιοχή ήταν η αρένα των συγκρούσεων μεταξύ των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων. Συνολικά δόθηκαν έξι Συριακοί πόλεμοι (Droysen, 2005, 1993).

Με την άνοδο της Ρώμης και την επιβολή της έναντι των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων, η περιοχή πέρασε υπό Ρωμαϊκή κυριαρχία. Αργότερα, διατηρήθηκε στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ακόμα και όταν άλλαξε πρωτεύουσα. Στην ίδια περιοχή, δόθηκε η μάχη της Ιψού από τον Αυτοκράτορα Ηράκλειο, το 622, κατά των Σασσανιδών.

Έπειτα από την Κωνσταντινούπολη, η Συρία κατακτήθηκε  από τους Άραβες, στον πόλεμο που έγινε κατά του Αυτοκράτορα Ηρακλείου. Εν συνεχεία, η περιοχή αραβοποιήθηκε πλήρως. υιοθετήθηκε το αραβικό αλφάβητο, ο πληθυσμός έγινε μουσουλμανικός και υπέκυψε στους Άραβες.

Από την αρχαιότητα, δεν υπήρξε ποτέ Συριακή ταυτότητα γένους ή έθνους. Ήταν ένας αφηρημένος γεωγραφικός προσδιορισμός, όπως είναι η Ευρώπη και η Ασία.

Ως γνωστόν, πολύ σύντομα ξέσπασε το σχίσμα μεταξύ σουνιτών και σιϊτών. Οι τελευταίοι, θεωρούν πως ο κανονικός διάδοχος του προφήτη είναι ο ξάδελφος του, Αλή, και όχι ο Αμπού Μπακρ των Σουνιτών, που δεν ήταν συγγενής. Κάθε σχίσμα και σύγκρουση, είναι ευκαιρία για την πλευρά που δεν εξουθενώθηκε στην αρχική σύγκρουση. Έτσι, ο σιϊτισμός εξελίχθηκε ως η επέκταση της πανάρχαιας Περσικής εθνικής ταυτότητας, που χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα ως επεκτατικό μέσο του Ιράν (όπως στην Υεμένη). Λίγο αργότερα, δημουργήθηκε το σιϊτικό παρακλάδι των Αλαουιτών που υπάρχει μέχρι σήμερα και αποτελεί την θρησκεία της οικογένειας του Άσαντ.

Έπειτα, από τους Άραβες η περιοχή της Συρίας πέρασε στην Οθωμανική κυριαρχία τον 16^ο αιώνα. Παρόλη την επέκταση της, η Οθωμανική Αυτοκρατορία άρχισε να παρακμάζει, σε σημείο όπου τον 19^ο αιώνα, ο Τσάρος Νικόλαος Β’ την αποκάλεσε ως τον ασθενή της Ευρώπης (Χριστοδουλίδης, 1990).

Τον 19^ο αιώνα (κυρίως από τα μέσα του και έπειτα), η Βρετανική Αυτοκρατορία ήταν σε έναν αντίστοιχο ψυχρό πόλεμο με την Ρωσική Αυτοκρατορία, που ονομάστηκε The Great Game. Θεμέλιο της Βρετανικής εξωτερικής πολιτικής, ήταν να διατηρηθεί ο ασθενής της Ευρώπης σε μια αδύναμη κατάσταση, για να μην επεκταθεί η Ρωσία στο Αιγαίο, όπως επίσης, να χρησιμοποιηθεί η περιοχή γύρω από το Αφγανιστάν, ως απαγορευτικό της Ρωσικής επεκτάσεως, για να μην χαθεί η Ινδία.

Έτσι, η Αγγλία βοήθησε ουσιαστικά (και όχι επιφανειακά όπως η Ρωσία) την Ελλάδα να κάνει κράτος, για να μην έχει έξοδο η Ρωσία στο Αιγαίο (αν και το Great Game αφορά την περιοχή του Αφγανιστάν). Λίγο αργότερα, το 1853-6 πήρε το μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Κριμαϊκό πόλεμο, κατά της Ρωσίας, που κόστισε την ζωή σε τουλάχιστον μισό εκατομμύριο ανθρώπους.

Παρόλαυτα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία συνέχισε να παρακμάζει, λόγω της οπισθοδρομικής ιδεολογίας, της θρησκοληψείας που εμποδίζει την επιστημονική έρευνα, όπως επίσης την κακοδιαχείρηση των οικονομικών, αλλά και την αφύπνιση εθνικών ταυτοτήτων, πραγματικών ή μη, κατά της αυτοκρατορίας. Επιπροσθέτως, η Αίγυπτος (που αργότερα θα χρησιμοποιηθεί ως ορμητήριο κατά των Οθωμανών), έγινε Βρετανικό προτεκτοράτο προς τα τέλη του 19^ου αιώνος.

Παράλληλα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία εξελίχθηκε σε Γερμανικό προτεκτοράτο. Η οικονομία των δύο κρατών δέθηκε περαιτέρω, ενώ τον Οθωμανικό στρατό τον διοικούσαν Γερμανοί, όπως ο μετ’έπειτα ‘Πασάς’ Colmar Freiherr von der Goltz (συνυπεύθυνος για την γενοκτονία των Αρμενίων και στρατηγός κατά της Ελλάδος στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897), ο Otto Liman von Sanders (αρχιστράτηγος των Οθωμανών στην Παλαιστίνη) και ο Friedrich Freiherr Kress von Kressenstein (Ferguson, 2006).

Αυτή η κατάσταση τόνωσε τα αντιτουρκικά συναισθήματα στην Αγγλία, ιδιαίτερα, όταν οι Γερμανοί προσπάθησαν να ξεσηκώσουν τον μουσουλμανικό κόσμο, κατά της Μεγάλης Βρετανίας (το θέμα θα αναλυθεί σε μελλοντικό άρθρο). Ως εκ τούτου, από την στιγμή που ο ασθενής της Ευρώπης δεν είχε καμία αξία και πήρε το μέρος των Γερμανών στον Α’ ΠΠ, αποφάσισαν να αφαιρέσουν τον ορό και να διαλύσουν επίσημα την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Έτσι, Αγγλία και Γαλλία κατάφεραν να τους απαντήσουν με τον ίδιο τρόπο, πείθοντας τον αραβικό κόσμο να κάνει τζιχάντ κατά των Οθωμανών. Έπεισαν τον Al-Hahimi, Εμίρη της Μέκας, να κυρήξει τζιχάντ κατά των Οθωμανών με αντάλλαγμα την δημιουργία μεγάλου αραβικού κράτους (Ferguson, 2017).

Φυσικά, επειδή στην διπλωματία η παραπλάνηση είναι ο κανόνας, Αγγλία-Γαλλία υπέγραψαν την συνθήκη Sykes-Picot το 1917, όπου χώριζαν την Μέση Ανατολή μεταξύ των δύο δυνάμεων, χωρίς να ενημερώσουν τους Άραβες. Έτσι, ουσιαστικά δημιουργήθηκε το ‘Συριακό κράτος’ από τους Γάλλους, με το τέλος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η δημιουργία ενός ‘Συριακού Έθνους’, ουσιαστικά δεν υπήρξε πριν την συνθήκη.

Συνεπώς, Σύριοι με συλλογική εθνική ταυτότητα, δεν υπήρχαν. Αυτό που δημιουργήθηκε, ήταν ένας γεωγραφικός χώρος, για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της Γαλλίας. Όχι ένα έθνος, με κατοίκους που είχαν εθνική ταυτότητα.

Παράλληλα, μετά την ‘ανεξαρτησία’ του ‘Συριακού’ κράτους που άρχισε ουσιαστικά το 1946 μετά την παρακμή της Γαλλίας, η Συρία, ως προτεκτοράτο της ΕΣΣΔ, στράφηκε κατά του Ισραήλ

I) Το 1948 επιτέθηκε κατά του Ισραήλ. Φυσικά, ηττήθηκαν από τον Ισραηλινό στρατό και έπειτα ακολούθησαν αρκετά πραξικομήματα και αστάθεια στην Συρία.

II) Το 1967 στον πόλεμο των έξι ημερών, η Συρία μαζί με την Αίγυπτο και την Ιοδρανία, έχασαν και πάλι από το Ισραήλ

III) Το 1973 στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, όπου η Συρία και η Αίγυπτος επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά κατά του Ισραήλ, στην πιο ιερή μέρα του Ιουδαϊσμού, ηττήθηκαν και πάλι.

IV) Το 1982, στον πρώτο πόλεμο του Λιβάνου, η Συρία έχασε και πάλι.

Εικόνα καθημερινότητας στην Συρία.

Επίσης, ανέκαθεν είχε πολύ καλές σχέσεις με την Τουρκία, ακόμα και επί των πρώτων ετών του Ερντογάν. Πληρώνουν όμως ακριβά αυτή την αναξιόπιστη φιλία μέχρι και σήμερα.

Σήμερα, το 87% του πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι (74% σουνίτες, 13% σιίτες που περιλαμβάνει και Αλεουί) και  9% χριστιανοί. Υπάρχουν 18.000.000 σουνίτες Άραβες, περίπου 1.000.000 Τουρκμένοι, τουλάχιστον 2.000.000 Κούρδοι (κυρίως Σουνίτες), ενώ υπάρχουν σημαντικοί αριθμοί μειονοτήτων Ελληνικής, Ασσυριακής και Περσικής καταγωγής (2). Συνεπώς, είναι φανερό πως θα επικρατεί χάος και αταξία, σε μια σχετικά μικρή γεωγραφική περιοχή χωρίς συλλογική εθνική ταυτότητα.

Εν κατακλείδι, μπορεί επιφανειακά η Συρία να μην έγινε Λιβύη, από την άποψη πως ο αρχηγός της είναι ακόμα ζωντανός και έχει ανακτήσει σχεδόν όλη την περιοχή, χάρη στον Ρωσικό στρατό του Πούτιν, όμως οι συνέπειες για την γύρω περιοχή και την Ευρώπη, είναι περίπου ισάξιες. Από την στιγμή που είναι ένα φαντασιακό κατασκεύασμα δημιουργημένο αποκλειστικά από ξένες δυνάμεις, είναι δεδομένο πως δεν έχει συλλογική εθνική ταυτότητα, όπως και άλλα κράτη άλλωστε.

Επειδή, δεν υπάρχει συλλογική εθνική ταυτότητα, τονώνεται η μανία κάθε ομάδας να κυριαρχήσει επάνω στην άλλη. Η κατάσταση θα συνεχιστεί. Η γεωπολιτική της θέση, αλλά κυρίως η μηδαμινή συλλογική εθνική ταυτότητα, επιτρέπει σε ένα μεγάλο εύρος ξένων παραγόντων να στηρίζει κάποια ομάδα για να συγκρούεται με κάποια άλλη. ΗΠΑ, Ρωσία, ΕΕ, Σαουδική Αραβία, Ιράν και Τουρκία, βρίσκουν εύκολα κάποιον να συνεργαστούν, διότι δεν υπάρχει καμία απολύτως ομοιογένεια. Αυτό σημαίνει, πως, Συρία ως έθνος, δεν  υπήρξε ποτέ.

Ακόμα και αν κάποιος δεν δεχόταν τα παραπάνω και την ανυπαρξία εθνικής ταυτότητας, λέγοντας πως, Σύριοι -εθνικά- είναι όσοι είναι Αλαουίτες, τότε θα παραδεχόταν πως το να κυβερνάει η μειοψηφία, θα εντίνει την σύγκρουση. Από την άλλη, η επιβολή Σουνιτών, φαντάζει ακόμα χειρότερη για την χώρα και την γύρω περιοχή.

Ως εκτούτου, οι συγκρούσεις θα συνεχιστούν, ακόμα και αν υπάρξει ηρεμία για λίγο καιρό, λόγω της ανυπαρξίας συλλογικής εθνικής ταυτότητας.

Bryce, T. (2018). Ancient Syria: A three thousand year history. Oxford: OUP

Droysen, J., G. (2005). Ιστορία των Επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αθήνα: Ελεύθερη σκέψις

Droysen, J., G. (2005). Ιστορία των Διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αθήνα: Ελευθεροτυπία

Durant, W. (1965). Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού. II. Αθήνα: Συροπούλοι

Durant, W. (1969). Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού. III. Αθήνα: Συροπούλοι

Hopkirk, P. (2010).The great game: The struggle for empire in central Asia. New York: Kodansha International.

Ferguson, N. (2017). Ο Πόλεμος Στον Κόσμο. Αθήνα: Ιωλκός

Ferguson, N (2006). Α' Παγκόσμιος Πόλεμος. Αθήνα: Ιωλκός

Sergeev, E. J. (2014).The great game, 1856-1907: Russo-British relations in central and east Asia. Washington: Woodrow Wilson Center Press.

Χριστοδουλίδης, Θ. (1990). Διπλωματική Ιστορία. Αθήνα: Σιδέρης. 

1) https://news.un.org/en/focus/syria

2) worldpopulationreview.com/countries/syria-population