Κατά τον
Πλάτωνα, η ύπαρξη μεγάλου αριθμού ιατρών και δικηγόρων σε μια κοινωνία, είναι
απόδειξη παρακμής και κακής λειτουργίας. Αυτό, δεν σημαίνει πως τους θεωρούσε
άχρηστους, αλλά ότι η χρησιμότητα τους πρέπει να είναι περιορισμένη. Διότι, το
ζητούμενο είναι να νοσεί και να διαμάχεται η κοινωνία, όσο γίνεται λιγότερο, βασισμένη στην
πρόληψη και στην παιδεία.
Στον όρο
πρόληψη, φυσικά, δεν περιλαμβάνεται ο φόβος και η παράλυση που προκαλεί, αλλά η
νηφάλια προσέγγιση για την υγεία του σώματος.
Σήμερα, ο
Πλάτων θα έμενε ακλόνητος στην ολόσωστη θέση του, απλώς, θα προσέθετε τους οικονομολόγους
και τα ΜΜΕ στον συλλογισμό του.
Με βάση
αυτή την Πλατωνική επιρροή, δηλαδή να ενταχθούν και οι δύο κατηγορίες στον
συλλογισμό του, θα γίνουν μερικές αναφορές για την βάναυση εκστρατεία τρόμου
που έχουν κυρήξει τα ΜΜΕ, εγχώρια και μη, στον κόσμο. Όμως, για να γίνει αντιληπτή η ουσία,
είναι απαραίτητο να εξοπλιστεί κάποιος με τις σχετικές γνώσεις.
Ως
εκτούτου, δεν θα γίνουν καθόλου αναφορές ως προς την θνησιμότητα του κορωνοϊού,
την μεταδοτικότητα του ή στο ποια μέτρα είναι κατάλληλα για την αντιμετώπιση
του, διότι αυτές οι γνώσεις ανήκουν σε άλλους και ακούγονται καθημερινά. Ούτως
ή άλλως, ούτε οι ίδιοι οι ιατροί δεν συμφωνούν ως προς αυτά (1).
Όμως, η
αλληλεπίδραση της συμπεριφοράς σε ένα αλληλοεξαρτώμενο περιβάλλον, συγκεκριμένα,
το αντίκτυπο της εκστρατείας τρόμου που φέρνει κέρδος σε μερικούς, ενώ
παράλληλα κάποιοι καταστρέφονται, όπως επίσης, η ανιστόρητη ρητορική τρόμου από
πολιτικούς, αλλά και η αύξηση της Κινεζικής επιρροής, φαίνονται πολύ πιο
σημαντικά θέματα.
Η Συμπεριφορική Οικονομία
Μια
τεράστια αλλαγή στον χώρο της οικονομίας, επιδρά άμεσα στην αγορά: η μεγάλη
επιρροή της ψυχολογίας και η άμεση καταγραφή της δραστηριότητας του καταναλωτή μέσω
του διαδικτύου.
Ένας
νέος εκπληκτικός κλάδος, είναι η Συμπεριφορική Οικονομία
(Behavioural Economics). Αν και διαχωρίστηκε σχετικά πρόσφατα,
υπάρχουν αρκετές διακρίσεις και η εφαρμογή της ανεβαίνει ραγδαία. Παραδείγματος
χάρην, το Νόμπελ Οικονομίας του 2002 το πήρε ο ψυχολόγος Daniel
Kahneman. Έπειτα, τον ακολούθησε ο Richard Thaler το 2017. Και οι δύο
ασχολούνται με την συμπεριφορική οικονομία.
Ψυχανάλυση, Γνωσιακή-Συμπεριφορική
Ψυχολογία, Συμπεριφορισμός, Συστημική Ψυχολογία και Θετική Ψυχολογία, μαζί με
πλήθος άλλων προσεγγίσεων, χρησιμοποιούνται ως μέσα για να κατανοηθεί και να
επηρεαστεί η οικονομική συμπεριφορά του ανθρώπου. Μελετούν το αντίκτυπο που
έχει η συμπεριφορά, τα συναισθήματα, τα αισθήματα, το κοινωνικό περιβάλλον, ο
συμβολισμός αλλά και οι παράλογες σκέψεις, στις οικονομικές αποφάσεις.
Πολύ βασικό θέμα, είναι
η έννοια της αξίας, που επηρεάζεται
άμεσα από την ψυχολογία. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί, πως πρόκειται περί
μιας αντίδρασης ενάντια στις κλασσικές οικονομικές θεωρίες, αρκεί να εντοπίσει
κάποιος την ρίζα της διαφωνίας, που είναι φυσικά η συμπεριφορά.
Λόγος και Παραλογισμός στην Οικονομική Συμπεριφορά
Οι θεμελιωτές της
σύγχρονης οικονομίας, όπως είναι ο Adam Smith (2009, 2010) και ο John Stuart
Mill (2008), θεωρούσαν πως ο άνθρωπος, στις οικονομικές του συναλλαγές, δρα
λογικά, με ανάλυση και συνέπεια, στοχεύοντας στο ατομικό του συμφέρον. Η
επικράτηση του λόγου, του δίνει την ικανότητα να αναγνωρίζει σχεδόν πάντα τι
ακριβώς τον συμφέρει, ώστε να εντοπίζει την χρησιμότητα/ωφελιμότητα της αγοράς.
Με λίγα λόγια, η έννοια του Homo Economicus.
Αυτή η προσέγγιση,
προϊόν φυσικά του Διαφωτισμού, επηρέασε ραγδαία την οικονομία. Πλέον, όλοι
θεωρούνταν ικανοί να συναναστρέφονται οικονομικά, κάτι που δεν ίσχυε παλαιότερα
(Sloman, 2008).
Η ανάλυση όμως, της
συμπεριφοράς του ατόμου ως προς την οικονομία, είχε δύο σημαντικά κενά. Πρώτον,
δεν υπήρχε η σύγχρονη ψυχολογία, ώστε πλήθος γνώσεων για την συμπεριφορά του
ατόμου, δεν μπόρεσαν να επηρεάσουν τις απόψεις τους. Δεύτερον, δεν βασίστηκαν
σε εμπειρικά δεδομένα. Αργότερα, η προσέγγιση αυτή μελετήθηκε ερευνητικά. Είναι
όντως ο άνθρωπος λογικό ον, που αγοράζει προϊόντα πραγματικά χρήσιμα;
Πλήθος έγκυρων
ψυχολογικών ερευνών, απαντάνε αρνητικά
σε αυτό το ερώτημα. Ο άνθρωπος, κινητοποιείται από ασυνείδητες ορμές (π.χ.
σεξουαλικές), ανεξέλεγκτα συναισθήματα και επίσης από αισθήματα (π.χ.
κατωτερότητας), ανάμεσα σε πολλά άλλα στοιχεία (Kahneman, 2012; Cartwright, 2018). Αυτό δεν σημαίνει πως, όλοι, σε όλες
τους τις αγορές, είναι παράλογοι, αλλά ότι ο λόγος που πίστευαν οι μεγάλοι
οικονομολόγοι είναι υπερβολικά περιορισμένος. Κάποιες βασικές αρχές, που εύκολα
εντοπίζονται στην σημερινή κατάσταση, είναι οι εξής:
Α)
Περιορισμένη λογική (Bounded rationality). Οι
έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι έχουν περιορισμένη λογική στην οικονομική τους
συμπεριφορά (Cartwright, 2018).
Αρκετοί παράμετροι επηρεάζουν το αποτέλεσμα αυτό, όπως, η έλλειψη ικανοτήτων,
γνώσεων, χρόνου και πληροφορίας (κάτι που οι κλασικοί οικονομολόγοι θεωρούσαν
σχεδόν δεδομένο).
Β)
Κοινωνική σύγκριση. Μια γνωστική προκατάληψη αρκετά συνηθισμένη
(Corr & Plangol, 2018). Η αγορά βασίζεται στο τι έχουν κάποιοι άλλοι, που
λαμβάνονται ως ανώτεροι (εμφάνιση, χρήματα κτλ). Πλήθος κόσμου αγοράζει
αυτοκίνητα ή σπίτια (π.χ. πολυτελείας) που δεν μπορεί να αποπληρώσει, μόνο και
μόνο επειδή ζηλεύει όσους τα έχουν.
Γ)
Κοινωνική αποδοχή. Αυτή η γνωστική προκατάληψη βασίζεται σε
παράλογες σκέψεις, που αποσκοπούν την κοινωνική αρέσκεια (Angner, 2016). Στο
συγκεκριμένο θέμα του κορωνοϊού, η δογματική τήρηση των μέτρων με δόση
υπερβολής (αγορά πολλών αντισηπτικών, μασκών κ.α.), μπορεί να αποσκοπεί όχι
στην πρόληψη, αλλά στο να δοθεί η εικόνα ενός πειθαρχημένου ατόμου, ώστε να
γίνετα αποδεκτός σε παρόμοιους κύκλους.
Δ) Η σκέψη
του ‘όλα ή τίποτα’. Το άτομο αποκλείει όλα τα ενδιάμεσα
αποτελέσματα. Εάν αγοράσει το προϊόν, νιώθει ότι σώθηκε, ενώ αντίθετα, πιστεύει
ότι η απώλεια του θα είναι βλαβερή (Cartwright, 2018). Δηλαδή, με την αγορά αντισηπτικού ή μάσκας, ή θα αρρωστήσει ή δεν θα
αρρωστήσει, αποκλείοντας στην σκέψη του, ότι και χωρίς αυτές τις αγορές μπορεί
να, ή να μην αρρωστήσει.
Ε) Ευρηματικότητα
(heuristics). Ορίζεται ως μια σύντομη
μεθοδολογία, που βοηθάει το άτομο να δημιουργήσει ένα συμπέρασμα. Πρόκειται για
έναν απλό και γρήγορο τρόπο εξαγωγής συμπερασμάτων, απέναντι σε προβλήματα που
απαιτούν αρκετή ανάλυση, χρόνο, γνώσεις και συγκρίσεις. Το αποτέλεσμα που
δημιουργείται δεν είναι ολόσωστο, όμως καταφέρνει να μην ξοδευτεί παραπάνω
χρόνος.
Έρευνες,
δείχνουν ότι άνω του 90% των οικονομικών αποφάσεων, λαμβάνονται μέσω αυτής της
διαδικασίας (Kahneman,
2012), οπότε πρόκειται για κάτι σημαντικότατο. Φυσικά, η
διαδικασία αυτή αυξάνεται όταν ο φόβος επηρεάζει το άτομο.
Π.χ.,
έστω ότι ένας καταναλωτής θέλει να αγοράσει αντισηπτικό λόγω του κορωνοϊού.
Εννοείται πως θα πρέπει να πάρει ‘το καλύτερο’ για τον εαυτό του. Όμως,
υπάρχουν πολλών ειδών αντισηπτικών και η διαφορά τους απαιτούν σχετικές γνώσεις,
που η πλειοψηφία φυσικά δεν κατέχει. Πως θα κρίνει πιο είναι το καταλληλότερο,
όταν δεν έχει τις γνώσεις ή τον χρόνο να τις αποκτήσει; Επειδή το άτομο είναι
ανίκανο να κρίνει, θα στηριχθεί σε άλλες παραμέτρους, όπως είναι το σχήμα, το
χρώμα, η μυρωδιά, η τιμή κ.α. Η
ουσία είναι ότι, η ανάγκη να αγοράσει εμφυτεύθηκε μέσω της προπαγάνδας.
Ο Συμβολισμός στην Αγορά
Πως εξηγείται η τεράστια
αγορά χαρτιού υγείας, μόλις άρχισαν να λαμβάνονται τα πρώτα μέτρα για τον
κορωνοϊό; Υποτίθεται, ότι ο άνθρωπος είναι λογικό ον, όπως πίστευαν οι
θεμελιωτές της σύγχρονης οικονομίας.
Προφανώς, με βάση την
λογική, μια νηφάλια ιεράρχηση των αναγκών, βάζει το χαρτί υγείας σε κατώτερη
θέση από άλλα προϊόντα, όπως είναι το νερό και τα τρόφιμα.
Οπότε η συγκεκριμένη
αγορά που έγινε προτεραιότητα για πολλούς, δεν έχει καμία λογική βάση. Έχει όμως συμβολική. Ο
ψυχολόγος Steven Taylor, που ειδικεύεται στην ψυχολογία των πανδημιών, δίνει
μια ενδιαφέρουσα απάντηση:
‘Για κάποιον λόγο, όταν απειλούμαστε από μια λοίμωξη, γινόμαστε πιο ευαίσθητοι
στο αίσθημα αηδίας και σιχασιάς, και καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια προκειμένου
να αποφύγουμε αυτή την εμπειρία.
Η σιχασιά λειτουργεί σαν κώδωνας του κινδύνου, που μας προειδοποιεί να
αποφύγουμε την έκθεση στον επικίνδυνο παθογόνο παράγοντα. Προφανώς, αν δω μια
χειρολαβή καλυμμένη με σάλιο, δεν πρόκειται να την αγγίξω. Θα νιώσω αηδία,
σιχασιά. Αυτά τα συναισθήματα με κρατούν ασφαλή.
Στην πραγματικότητα, μια πολύ στενή σχέση συνδέει την αηδία και τον φόβο
της μόλυνσης από τον ιό. Και τι καλύτερο εργαλείο για την εξάλειψη του υλικού
που προκαλεί αηδία από το χαρτί υγείας; Πιστεύω ότι το χαρτί υγείας έχει
μεταβληθεί σε σύμβολο ασφάλειας. Όταν αντιμετωπίζεις μια πανδημία, κάτι νέο και
πολύ τρομακτικό, και η κυβέρνηση συνιστά απλώς να πλένουμε τα χέρια μας, ο κόσμος
νιώθει ότι πρέπει να ενεργήσει για να προετοιμαστεί. Έτσι, ορμάει στα σούπερ μάρκετ
και αγοράζει ότι μπορεί. Το χαρτί υγείας είναι ογκώδες και ευδιάκριτο και έτσι
ο κόσμος το εντοπίζει εύκολα’ (2).
Συνεπώς,
η αύξηση της αγοράς βασίζεται στον συμβολισμό και στην φαντασία, και όχι σε
λογική ανάλυση.
Ο φόβος στην αγορά
Τώρα,
πάρα πολλές έρευνες, επιβεβαιώνουν πως, όταν αυξάνεται ο φόβος (προσδοκία
κινδύνου), ο τρόμος (ξαφνικό μη προσδοκούμενο ερέθισμα) και το άγχος, οι άνθρωποι τείνουν να αγοράζουν περισσότερα
προϊόντα (Sloman, 2008; Cartwright, 2018).
 |
| ᾽Χέσαιτο γὰρ εἰ μαχαίσετο᾽ (αν μαχότανε σίγουρα θα χεζότανε). Αριστοφάνης. |
Η
εξήγηση, περιλαμβάνει αρκετές προσεγγίσεις. Με βάση την εξελικτική ψυχολογία,
επειδή σε μια τέτοια κατάσταση απειλείται (η λαμβάνεται έτσι) η ύπαρξη, οι
αγορές αυξάνονται διότι ερμηνεύονται ως μια διασφάληση (Wright, 1994).
Η θεωρία
της κοινωνικής μαθήσεως, θα μπορούσε να εξηγήσει την συμπεριφορά, με βάση την μίμιση: αφού
αγοράζουν οι υπόλοιποι τότε το άτομο μιμείται την συμπεριφορά τους (Butcher,
Mineka & Hooley, 2007).
Ένας
ψυχαναλυτής, ίσως εντόπιζε την επίδραση ασυνείδητων ορμών και συναισθημάτων. Π.χ.
το χαρτί υγείας συσχετίζεται με το δεύτερο ψυχοσεξουαλικό στάδιο, το πρωκτικό
(2-3 ετών περίπου). Σε αυτό το στάδιο, η λίμπιντο μεταφέρεται στον πρωκτό. Τα συμπτώματα καθήλωσης έχουν αρκετές
συνέπειες, όπως είναι η υπερβολή στην καθαριότητα αλλά και η χρηματική σπατάλη
(Freud, 1996). Άμεσα συνδεδεμένο με την σημερινή κατάσταση, είναι ότι, το
πρωκτικό στάδιο έχει μεγάλη σχέση με το αίσθημα της ιδιοκτησίας.
Άρα, με
βάση την ψυχανάλυση, ίσως κάποιος ερμήνευε την αγορά χαρτιού υγείας ως μια
κρίση του αισθήματος της ιδιοκτησίας. Επιπλέον, θα έκανε την υπόθεση, ότι,
αρκετοί από αυτούς έχουν κάποια μορφή καθήλωσης σε αυτό το στάδιο.
Φυσικά,
σημασία δεν έχει τόσο το ποιός αγόρασε τι, αλλά ότι οι αγορές βασίζονται
περισσότερο στο παράλογο παρά στην λογική, και αυξάνονται με την άνοδο του
φόβου. Αυτές οι άγνωστες δυνάμεις, εξουσιάζουν το υποκείμενο όσο αυτό δεν τις
συνειδητοποιεί και δεν τις ελέγχει.
Όλα αυτά, καταγράφονται
καθημερινά από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και από τις αγορές του κάθε
ατόμου μέσω των ηλεκτρονικών πληρωμών του.
Οπότε, μέσω της
συμπεριφορικής οικονομίας και του διαδικτύου, ψυχολόγοι και οικονομολόγοι μπορούν να προβλέψουν το παράλογο και να το
κατευθύνουν έτσι ώστε να αυξηθεί το κέρδος.
Επιπλέον, λόγω της
τεχνολογίας, η πληροφορία διανέμεται αστραπιαία. Έτσι, τα ΜΜΕ επηρεάζουν την
ψυχολογία του κόσμου, μετατρέποντας την στιγμή
σε αρκετά ισχυρό βίωμα, με αποτέλεσμα να θολώνεται το μέλλον και το παρελθόν.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αποσυγκέντρωση του όχλου. Φυσικά, θεωρητικά και
ερευνητικά, έχει αποδειχθεί πως η επανάληψη αυξάνει την πειστικότητα (Γεωργάς, 1990; LeBon, 2004). Όσο
πιο πολύ επαναλαμβάνεται κάτι, τόσο πιο πιστευτό γίνεται.
Χρησιμοποιώντας
πολεμικό λεξιλόγιο, τα ΜΜΕ καταφέρνουν να αυξάνουν την τηλεθέαση τους, ενώ
παράλληλα, οι πολυεθνικές που πουλάνε τα αγαθά, μεγαλώνουν σε τεράστιο βαθμό τα
ήδη κέρδη τους.
Την ίδια
ώρα όπου υπήρξαν τουλάχιστον 40.000 απολύσεις (3) και αρκετά μαγαζιά κλείνουν,
έρευνα της Nielsen, δείχνει αύξηση 80.1% του τζίρου στα Super
Market (4).
Τα σημερινά μέτρα που
εφαρμόζονται, καταστρέφουν οποιαδήποτε μικρομεσαία επιχείρηση, που αναγκάζεται
να κλείσει το μαγαζί της, ή να ζητήσει δάνεια, με αποτέλεσμα οι τράπεζες (που
και αυτές κινδυνεύουν), να μπορούν να την εκμεταλλευτούν.
Επιπροσθέτως, ακόμα και αν
μια εταιρεία λειτουργεί, δυστυχώς θα δει μείωση, ειδικά στις εξαγωγές της. Αυτά είναι υπερβολικά σημαντικά, διότι η πλειοψηφία των ανθρώπων που
αποφασίζει για τα μέτρα, δεν έχει εργαστεί ποτέ ούτε
έχει δημιουργήσει θέσεις εργασίας.
Αυτά δεν σημαίνουν πως
δεν πρέπει να υπάρχουν μέτρα. Αλλά δεν γίνεται να καταρρέουν οι οικονομίες σε
τέτοιο βαθμό, διότι μακροπρόθεσμα κανένα κράτος δεν μπορεί να λειτουργήσει με
μειωμένη παραγωγή.
Το ζητούμενο, είναι ότι
η εκστρατεία τρόμου και ο πανικός, αυξάνουν την κατανάλωση (όσο ο κόσμος έχει
λεφτά), καταστρέφουν τους μικρομεσαίους και λυγίζουν τα χρηματιστήρια, ενώ
παράλληλα, πολυεθνικές (Super Market, φαρμακευτικές κ.α.) εκτινάσουν τα κέρδη
και την αξία τους.
Επιβεβαιώνεται για πολλοστή φορά ο Spengler (2002), όταν έγραφε:
'Ο Τύπος είναι ένας στρατός που έχει
καλοσχεδιασμένα όπλα, αξιωματικούς τους δημοσιογράφους και στρατιώτες τους
αναγνώστες. Ο τελευταίος, ούτε ξέρει, ούτε πρέπει να γνωρίζει τους λόγους για τους οποίους
χρησιμοποιείται ή τον ρόλο που παίζει'.
Παρόλαυτα, η εκστρατεία του τρόμου δεν δημιουργείται μόνο από τους
δημοσιογράφους, αλλά και από τους ίδιους τους πολιτικούς.
Ανιστόρητη Ρητορική Τρόμου.
Η Μέρκελ
δήλωσε, ότι ο κορωνοϊός είναι η μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζει η χώρα της,
μετά τον Β’ ΠΠ (5). Ίσως ξεχνάει ότι ο Β’ ΠΠ οφείλεται κατά μεγάλο ποσοστό στη
Γερμανία. Συνεπώς, μόνο ένας ηλίθιος θα μπορούσε να συσχετίσει τον κορωνοϊό με
τον Β΄ΠΠ.
Μήπως
όμως εννοεί την πορεία των δύο Γερμανικών κρατών, αμέσως μετά την ήττα του
Ναζισμού; Τότε, θα έπρεπε να θυμάται την κρίση του Βερολίνου.
 |
| Άρματα στο Βερολίνο |
Τον
Ιούνιο του 1961, Αμερικανικά και Ρωσικά άρματα μάχης βρέθηκαν αντιμέτωπα στην
καρδιά της πόλεως. Ο λόγος, ήταν η Σοβιετική απαίτηση για την απόσυρση των
Δυτικών στρατευμάτων από το Βερολίνο. Η κρίση κορυφώθηκε και τα άρματα
παρατάχθηκαν στην καρδιά του Βερολίνου. Φυσικά, σύμφωνα με τους μελετητές, λίγο έλειψε να γίνει πυρηνικό
ολοκαύτωμα με αφορμή το Βερολίνο (Ferguson, 2015).
Ένα έτος
αργότερα, υπήρξε η πυραυλική κρίση της Κούβας, το αποκορύφωμα του Ψυχρού
Πολέμου με τον πυρηνικό πόλεμο στην Ευρασία και το Δυτικό Ημισφαίριο, να είναι
έτοιμος να υλοποιηθεί.
Οποιοσδήποτε
θεωρεί τον κορωνοϊό μεγαλύτερο κίνδυνο από έναν γενικευμένο ή περιορισμένο
πυρηνικό πόλεμο, προφανώς είναι ολοκληρωτικά ανόητος. Έπειτα, δεν θα πρέπει να
ξεχνάει κανείς την κρίση που προκάλεσε το ατύχημα του Τσερνόμπιλ.
Παρόμοια
δήλωση, δηλαδή ότι η Ευρώπη βρίσκεται στην μεγαλύτερη κρίση της μετά τον Β’ΠΠ,
έκανε και ο Πρωθυπουργός (6).
Ξεχνάει
βέβαια, την Σοβιετική επέμβαση στον συμμοριτοπόλεμο του 1946-9. Εάν είχε
νικήσει η αντίπαλη ληστρική πλευρά, τότε η Ελλάδα θα ήταν χωρίς την Μακεδονία,
την Θράκη και την Ήπειρο. Η οικονομική της κατάσταση θα ήταν αντίστοιχη με
αυτές της Σοσιαλιστικής Αλβανίας και Βουλγαρίας. Χιλιάδες Έλληνες πέθαναν για
την τρέλα των κομμουνιστών. Ιστορικά, η νίκη έναντι των κομμουνιστών ήταν πολύ
πιο σημαντική μακροπρόθεσμα, από την νίκη κατά των Ιταλών και την κατοχή από
τον Άξονα.
Μετά από
λίγα χρόνια, το 1974, έγινε η βαρβαρική εισβολή στην Κύπρο. Χιλιάδες Έλληνες
σκοτώθηκαν και εκτοπίστηκαν από τους Τούρκους, με αποτέλεσμα η γενοκτονία να
καλύπτεται υπό τον τίτλο των ‘αγνοουμένων’. Μόνο ένας ανόητος θα σύγκρινε την
εισβολή στην Κύπρο, με τους λίγους νεκρούς (μέχρι στιγμής) του κορωνοϊού.
Φυσικά,
υπήρξε η κρίση των Ημίων με τα γνωστά γεγονότα. Εννοείται ότι η κατάσταση ήταν
πολύ σοβαρότερη από τον κορωνοϊό, διότι το συμβάν δεν εξελίχθηκε σε γενικευμένο
πόλεμο, καθαρά λόγω των Αμερικανών.
Μια άλλη
πολύ σοβαρότερη κρίση, ήταν η πτώση της ΕΣΣΔ. Η Ρωσία έχασε εδάφη από την εποχή
του Μεγάλου Πέτρου, και 25.000.000 Ρώσοι βρέθηκαν σε ξένες χώρες. Χιλιάδες
ξένοι πέρασαν τα σύνορα της Ευρώπης και της Ελλάδας (κυρίως Γεωργιανοί και
Αλβανοί στη χώρα).
Επιπλέον,
όπως έχει αναφερθεί ξανά στο παρελθόν, στους Γιογκοσλαβικούς Πολέμους, πέθαναν
τουλάχιστον 130.000 άνθρωποι δίπλα από τα σύνορα της Ελλάδας. Είναι ο κορωνοϊός
χειρότερη απειλή από 130.000 νεκρούς;
Πόσο μάλλον, όταν χρησιμοποιήθηκε και απεμπλουτισμένο ουράνιο εναντίον
τους, με τις γνωστές μακροπρόθεσμες συνέπειες που προκαλεί.
Επιπροσθέτως,
θα έπρεπε να γνωρίζει ότι η εισβολή λαθρομεταναστών, λόγω της καταστροφικής
πολιτικής των ανοιχτών συνόρων, υπάρχει εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες.
Άλλο ένα
παράδειγμα ρητορικής τρόμου, και ιστορικής διαστρέβλωσης, είναι το εξής: Ο Πρωθυπουργός, την 25ή Μαρτίου, δήλωσε επίσημα, ότι ‘οπλαρχηγοί μας σήμερα είναι οι γιατροί και οι νοσηλευτές’.
Σύμφωνα
με έρευνα, τα ‘φακελάκια’ στην Ελλάδα αγγίζουν το τεράστιο ποσό των 1.7
δισεκατομμυρίων ευρώ κάθε χρόνο (7). Ας φανταστεί ο αναγνώστης, τις τεράστιες συνέπειες που έχει αυτή η βάρβαρη
συμπεριφορά στην οικονομία, ανά δεκαετία, εικοσαετία κτλ.
Μάλιστα,
υπάρχει και ‘τιμοκατάλογος’:
Γυναικολογική επέμβαση 300-500 ευρώ. Ορθοπεδική επέμβαση
300-400 ευρώ. Επέμβαση καρδιάς (by pass) 500 ευρώ. Αγγειοχειρουργική επέμβαση
650 ευρώ. Καισαρική τομή 1.300 ευρώ. Επέμβαση ΩΡΛ 2.000 ευρώ. Οφθαλμολογική
επέμβαση (Αιτωλοακαρνανία) 150 ευρώ. Επέμβαση καταρράκτη (Φλώρινα) 200 ευρώ. Επέμβαση
ΩΡΛ σε παιδί (Αθήνα) 400 ευρώ. Επέμβαση για κρεατάκια (Αθήνα) 500 ευρώ (τα 200
ευρώ δόθηκαν για τον αναισθησιολόγο). Καρδιοχειρουργική επέμβαση (Αθήνα) 1.500
ευρώ. (8).
Με βάση
αυτά τα ποσοστά, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το φακελάκι αποτελεί ειδικότητα
μεταξύ πολλών ιατρών (φυσικά όχι όλων). Άρα, το να συγκρίνει κάποιος έναν ιατρό και έναν νοσηλευτή, που απλώς κάνει την δουλειά του, με τον Θεόδωρο
Κολοκοτρώνη, τον Καραϊσκάκη ή τον Νικηταρά τον Τουρκοφάγο, δείχνει άτομο που
στερείται οποιαδήποτε μορφή σεβασμού και γνώσεων.
Ειδική
αναφορά πρέπει να γίνει και στον Τσιόδρα. Σε συνέντευξη του, το 2017 (επί
Σύριζα), όσον αφορά το λαθρομεταναστευτικό ζήτημα, δήλωσε τα εξής:
‘This has been very very important, we believe that
they’re becoming part of our society and we accept them in our schools and kids
to be educated and to go to school and this is why they are for you know,
become a part of the country, and I think diversity..is amazing, and the Greek
people have been very welcoming’ (9).
Έτσι
λοιπόν, ο ‘οπλαρχηγός’ Τσιόδρας θέλει η χώρα να γίνει επίσημα Ελλαδιστάν. Τεράστια
ντροπή να παραλληλίζεται με τους Ήρωες του 1821.
Επιπροσθέτως,
στον ίδιο λόγο ο Πρωθυπουργός, είπε πως οι Έλληνες ‘συγκρότησαν έθνος και
κράτος’ (10). Δηλαδή, ουσιαστικά, ότι ο Ελληνικός λαός είναι κάτι σαν τους
Βόσνιους, τους Σκοπιανούς ή τους Τανζανούς.
Άρα ο
Υψηλάντης, ο Μαυροκορδάτος, ο Καποδίστριας τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας, όπως
επίσης και όλος ο Ελληνικός λαός, δεν ήταν Έλληνες ακριβώς, αλλά έγιναν με την
αναγνώριση του κράτους από τους Ευρωπαίους.
Τουλάχιστον
με εκατό παραδείγματα μπορεί κάποιος να καταρρίψει αυτές τις ελεεινές απόψεις,
που γράφουν οι αποτυχημένοι λογογράφοι του, οπότε αξίζει να αναφερθoύν μόνο δύο.
Πρώτον,
ο Γρηγόριος Ζαλύκης, με καταγωγή από την Θεσσαλονίκη, ίδρυσε το 1809 στο Παρίσι
το ‘Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο’. Ήταν μια οργάνωση, που στόχευε στην οργάνωση των
Ελλήνων για Εθνική Επανάσταση. Σπουδαία μέλη εντάχθηκαν σε αυτή την μυστική
οργάνωση. Ένα από αυτά, ήταν ο Τσακάλωφ. Αξίζει να σημειωθεί, ότι, η Φιλική
Εταιρεία ιδρύθηκε το 1814 εμπνευσμένη από το έργο του Ζαλύκη. Δηλαδή, επειδή
ακριβώς η Ελληνική εθνική ταυτότητα προϋπήρχε του κράτους, το τελευταίο ήταν
αυτό που έπρεπε να ιδρυθεί, και μάλιστα στόχος δεν ήταν απλώς η δημιουργία κράτους,
αλλά να γίνει ανακατάληψη της Αυτοκρατορίας.
Δεύτερον:
μήπως κάποιοι γίγαντες του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, όπως ο Λόρδος Βύρων και ο
Γκαίτε, αλλά και άλλοι Φιλέλληνες σαν τον Σατωμπριάν, τον Σανταρόζα, τον
Γκόρντον, τον Ουγκώ και πόσους άλλους, έκαναν λάθος όταν αναγνώριζαν την
Ελληνική εθνική ταυτότητα πριν την αναγνώριση του κράτους; Εθνική ταυτότητα
υπήρχε πολύ πριν την δημιουργία Κράτους.
Το μόνο
χρήσιμο στον λόγο του Πρωθυπουργού, είναι μάλλον το εμετικό επίπεδο που
προετοιμάζουν για την επέτειο του 1821-2021.
Τέτοιες
τραγικές απόψεις, εκφράζονται σε δύσκολες στιγμές, ανεβάζοντας το επίπεδο
αηδίας, αυξάνοντας τον πανικό και τις άσκοπες αγορές.
Αφού
λοιπόν συγκεντρώθηκαν οι πληροφορίες και έγιναν οι αναλύσεις, για την
εκστρατεία τρόμου και την ανιστόρητη ρητορική, πρέπει να γίνουν συνοπτικές
αναφορές για την Κίνα.
Η Κινεζική Προέλαση
Σε μια
συνέντευξή του 2017, ο Henry Kissinger, δήλωσε πως ο Κινέζος Πρόεδρος, Xi
Jinping, θα έχει την ίδια επιρροή με τον Mao (11). Επιπλέον, προς το τέλος του
2019, είπε ότι οι ΗΠΑ και η Κίνα
μπαίνουν σταδιακά σε έναν νέο ψυχρό πόλεμο (12).
Ο
ιστορικός και βιογράφος του, Niall Ferguson, ανέφερε
ότι οι ΗΠΑ ήδη χάνουν στα πρώτα βήματα αυτού του ψυχρού πολέμου, και αυτό είναι
φανερό στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού (13). Οπότε, αξίζει να καταγραφεί η
Κινεζική προέλαση.
Σύμφωνα
με τον Σουν-Τζου (2019, III), ‘η καλύτερη
στρατηγική είναι να καταστρέφεις τα σχέδια του εχθρού’. Αυτή η προσέγγιση
εφαρμόζεται από την Κινεζική ηγεσία.
Πρόσφατα,
ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (14), όπως επίσης, πλήθος αναφορών από τα ΜΜΕ
(15), σχολίασαν πάρα πολύ θετικά την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, από το
Κινεζικό Κράτος. Η πραγματικότητα, ως συνήθως, είναι διαφορετική.
Ι) Στην πρώτη
καταγεγραμμένη εμφάνιση του κορωνοϊού, που έγινε στις 17 Νοεμβρίου, το
Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ), τιμώρησε όσους γιατρούς προειδοποίησαν για την
εξάπλωσή του. Οι Κινέζοι τους συνέλαβαν, διότι ‘παραπλανούσαν
το κοινό’ (16).
ΙΙ) Δύο
δημοσιογράφοι που έγραψαν για τον κορωνοϊό, εξαφανίστηκαν (17).
ΙΙΙ)
Άνθρωποι που άσκησαν κριτική μέσω διαδικτύου, συνελήφθησαν (18).
IV) Η Κίνα, πρώτα απαγόρευσε τις μετακινήσεις από την Γιουχάν στην χώρα της,
και μετά από τον υπόλοιπο κόσμο.
Όμως,
όταν η κατάσταση άρχισε να βγαίνει εκτός ελέγχου με την εξάπλωση του στις υπόλοιπες
χώρες, το ΚΚΚ παρουσιάστηκε ως σωτήρας, στέλνοντας παραδείγματος χάρην, βοήθεια
στην Ιταλία και στην Ελλάδα (19). Έτσι, οι Κινέζοι παρουσιάζονται ως η λύση του
προβλήματος.
Παράλληλα,
οι ΗΠΑ μετατρέπονται σε απομονωμένη χώρα. Ούτε καν υπήρξε συζήτηση περί
βοήθειας σε άλλα κράτη. Όμως, δεν υποσχέθηκαν πως θα κάνουν κάτι τέτοιο, ούτε
έχουν κάποια υποχρέωση. Μειώνουν όμως την επιρροή τους και αφήνουν κενό χώρο
που θα χρειαστεί να καλύψει άλλος.
Επίσης,
μεγάλος ηττημένος, ως συνήθως, είναι το νεοσύστατο και ασταθές κράτος της
Γερμανίας. Όσον αφορά την Ιταλία, βοήθεια εστάλη όχι μόνο από την Κίνα, αλλά και από την Ρωσία. Εδώ οι Κινέζοι
χρησιμοποιούν άλλη μια στρατηγική του Σουν-Τζου (2019, I): ‘προκάλεσε διχόνοια ανάμεσα τους’.
Η
Γερμανία δεν βοήθησε κανέναν, διότι ούτε τον εαυτό της δεν μπορεί να
προστατεύσει. Αυτό είναι πάρα πολύ θετικό και είναι απαραίτητο να συνεχιστεί η
Γερμανική αποτυχημένη διπλωματία. Από την στιγμή που οι Ιταλοί και οι Ισπανοί
έχουν τόσους νεκρούς, αυτό σημαίνει ότι οι συγγενείς τους, δεν θα ξεχάσουν ποτέ
την Γερμανική υποκρισία, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η αντιπάθεια κατά των
Γερμανών.
Εντούτοις,
όσο η κατάσταση του κορωνοϊού συνεχίζεται, τόσο πιο αναγκαία γίνεται μια
μελλοντική χρηματοδότηση όλων των κρατών, έτσι ώστε να ανακάμψουν οι οικονομίες
τους. Αυτή η ιδέα ονομάστηκε από μερικούς ως ‘νέο σχέδιο Μάρσαλ’(20). Αναμφισβήτητα,
είναι άλλο ένα στοιχείο της ρητορικής τρόμου, διότι, το να συγκρίνει κάποιος
την καταστροφή της Ευρώπης, της Βόρειας Αφρικής, της Κίνας αλλά και της
Ιαπωνίας με δύο ατομικές βόμβες, συνολικά τουλάχιστον 60.000.000 νεκρούς, με
τον κορωνοϊό, δείχνει άτομο πανικόβλητο.
Εν πάσει
περιπτώσει, κάποιος θα πρέπει να προμηθεύσει την αγορά με χρήματα. Λογικά θα
υπάρξουν διάφορες απόπειρες, αλλά σημασία έχει η ισχυρότερη. Ποιός θα μπορούσε
να το κάνει;
Μετά το
τέλος του Β’ ΠΠ, οι ΗΠΑ παρήγαγαν σχεδόν το 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Σήμερα,
είναι ούτε το μισό ποσοστό και σύντομα δεν θα είναι ούτε καν η πρώτη οικονομία στον
κόσμο. Άρα, θα μπορούν να κάνουν λιγότερες επεμβάσεις, οπότε, θα πρέπει να
είναι περισσότερο επιλεκτικοί.
Όσον
αφορά την Γερμανία, με ήδη προβληματική οικονομία και πολιτική απομονωτισμού,
είναι φανερό πως δεν έχει την ικανότητα για κάτι αποτελεσματικό.
Μόνο το
Πεκίνο είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα πως θα το κάνει. Βέβαια,
το Πεκίνο συνηθίζει να δίνει δάνεια σε χώρες που δεν μπορούν να τα
αποπληρώσουν, έτσι ώστε να διατηρηθεί το χρέος και να εκμεταλλευτούν τους
φυσικούς πόρους. Κάποιες από αυτές είναι οι εξής: η
Ζάμπια, η Ινδονησία, η Σρι λάνκα και άλλες (21). Η
προσέγγιση βασίζεται σε μια τακτική του Σουν-Τζου (2019, VII): ‘Ξεγέλασε τους με την ελπίδα του κέρδους’.
Ίσως
λοιπόν επεκταθεί αυτή η στρατηγική και στην Ευρώπη. Ήδη οι Ιταλοί έκλεισαν
πρόσφατα μεγάλες οικονομικές συμφωνίες με το Πεκίνο, και η Κίνα, ήταν ο πρώτος
επενδυτής στην Πορτογαλία για το 2018 (22). Φυσικά, οι ΗΠΑ θα προσπαθήσουν να
αποτρέψουν τέτοια εξέλιξη, αλλά, μέχρι στιγμής, εκτοπίζονται από την Μέση
Ανατολή και αποτυγχάνουν να ρίξουν μέχρι και τον Μαδούρο.
Συμπέρασμα
Σε πρόσφατο άρθρο του (4-04-2020) στην Wall
Street Journal, ο Henry Kissinger, προειδοποίησε για την
κρίση που θα προκληθεί μετά τον κορωνοϊό (23). Ανέφερε ότι μετά το τέλος του
κορωνοϊού, πολλά κράτη θα θεωρήσουν τις κυβερνήσεις τους αποτυχημένες. Δεν έχει
σημασία, λέει, εάν αυτό ισχύει πραγματικά ή όχι, αλλά ότι αυτό θα είναι το
αποτέλεσμα. Γιαυτό, πιστεύει πως ο κόσμος δεν θα είναι ίδιος μετά την κρίση
αυτή. Τονίζει πως η
Δύση πρέπει να συνεργαστεί για να προστατεύσει τις αρχές του
Διαφωτισμού. Έχει δίκιο. Προφανώς, η απειλή προέρχεται από την ραγδαία άνοδο της Ανατολής,
κυρίως της Κίνας, αλλά και του Ισλάμ.
Κανείς δεν μπορεί να
είναι βέβαιος για το ποιος θα επικρατήσει, αν και προς το παρόν, όπως
αναφέρθηκε προηγουμένως, η Κίνα κερδίζει έδαφος έναντι των ΗΠΑ. Είναι λογικό, διότι ακολουθούν τον Σουν-Τζου (2019, I): ο πόλεμος βασίζεται στην παραπλάνηση.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
Angner, E. (2016).A course in behavioral economics. London:
Palgrave Macmillan.
Butcher, J. N., Mineka, S., & Hooley, J. M. (2007).Abnormal
psychology. Boston: Pearson Education Limited.
Cartwright, E. (2018).Behavioral economics. London:
Routledge.
Γεωργάς, Δ. (1990).Κοινωνική ψυχολογία(Vol. 1). Αθήνα.
Corr, P. J., & Plagnol, A. C. (2018).Behavioral economics:
the basics. London: Routledge
Freud, S. (1996).Εισαγωγή στην ψυχανάλυση. Αθήνα:
Επίκουρος.
Kahneman, D. (2012).Thinking About Thinking. London: Random
House.
Mill, J. S. (2008).Principles of Political Economy and Chapters
on Socialism. Oxford: OUP.
Πλάτων.Πολιτεία
Smith, A. (2009).The wealth of nations. Lexington: Seven
Treasures Publications.
Smith, A. (2010).The theory of moral sentiments. Memphis:
General Books.
Sun Tzu. (2019).The Art of
War. New York: Penguin USA.
Thaler, R. H. (2016).Misbehaving the making of behavioral
economics. New York: W.W. Norton & Company.
Wright, R. (1994).The moral animal: the new science of
evolutionary psychology. New York: Pantheon Books.
2) https://www.kathimerini.gr/1069517/article/epikairothta/kosmos/giati-o-kosmos-agorazei-mazika-xarti-ygeias
4) https://www.fortunegreece.com/article/o-koronoios-sinisferi-80-tis-anaptixis-sta-soupermarket/
6) https://www.tanea.gr/2020/03/27/politics/koronaios-dysareskeia-mitsotaki-gia-ti-germania-sti-synodo-koryfis/
και
8) www.iefimerida.gr/news/162817/επιδημία-τα-φακελάκια-ποιος-είναι-ο-τιμοκατάλογος-με-τις-απαιτήσεις-των-γιατρών
13) https://www.youtube.com/watch?v=z1QJFRiApr0
και
https://www.nytimes.com/2020/03/13/opinion/china-response-china.html
και
https://www.thedailybeast.com/china-arrested-doctors-who-warned-about-coronavirus-outbreak-now-death-tolls-rising-stocks-are-plunging
17)
https://www.dw.com/en/forcibly-quarantined-citizen-journalists-disappear/av-52347650
18)
https://www.nytimes.com/2020/01/22/health/virus-corona.html
και
και
https://www.makthes.gr/neo-schedio-marsal-oneireyetai-i-oy-laien-271396
22)
και
και
23) https://www.wsj.com/articles/the-coronavirus-pandemic-will-forever-alter-the-world-order-11585953005
