Η ραγδαία αυξάνουσα πολυπλοκότητα της
λειτουργίας του συστήματος, σε συνδιασμό με τις σχεδόν ασύλληπτες τεχνολογικές
ανακαλύψεις, όλο και αφοπλίζουν την ψυχολογία του ανθρώπου ως προς το να βρει
συσχετίσεις με το παρελθόν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται η γνώση, δηλαδή
να μην υπάρχει κατανόηση, άρα να δημιουργείται σύγχυση.
Επιπροσθέτως, ένα σημαντικό πρόβλημα της εποχής
ανήκει στον χώρο της γνωστικής ψυχολογίας. Όλες οι προηγούμενες γενεές, αναπτύχθηκαν μαθαίνοντας μέσω
γραπτών κειμένων, δηλαδή βιβλίων (Eyesenck & Keane, 2015). Ακόμα και οι
διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο ήταν πιο συμπληρωματικές σε σχέση με σήμερα. Έτσι, ο
άνθρωπος καλούνταν να δομήσει την γνώση του πάνω σε έννοιες, χρησιμοποιώντας την φαντασία
του δημιουργώντας συσχετίσεις μόνος
του. Επιπλέον, οι ειδικοί θεωρούν πως είναι ευκολότερο μέσω του διαβάσματος, να
ανακαλέσει κάποιος τις πρώτες του εντυπώσεις και απορίες (Braisby, 2012; Gross, 2015).
Αντιθέτως, σήμερα η πληροφορία βασίζεται στην
κινούμενη εικόνα, σε βίντεο. Έτσι, το συναίσθημα παίζει πολύ μεγαλύτερο ρόλο
απ’ότι η λογική ανάλυση διότι επηρεάζεται από άλλους παράγοντες, όπως η
ρητορική, η επίκληση στο συναίσθημα και η γλώσσα του σώματος. Έρευνα δείχνει πως η πειστικότητα ενός
μηνύματος είναι: 7%, το καθαυτό περιεχόμενο του, 38% ο τόνος και το ύφος της φωνής, ενώ το
υπόλοιπο 55% της πειστικότητας βασίζεται στην γλώσσα του σώματος (Pease, 2004).
Ακόμα και στα Πανεπιστήμια η προβολή βίντεο
γίνεται όλο και πιο εφαρμόσιμη. Άρα, εντελώς ξαφνικά, με την χρήση της
τεχνολογίας έχουν δημιουργηθεί δύο γνωστικοί κόσμοι ως προς την απόκτηση γνώσης. Ο ένας των εννοιών και ο
άλλος των συναισθημάτων. Δεν είναι εντελώς διαχωρισμένοι, αλλά έχουν άλλη
αφετηρία. Τα αποτελέσματα είναι κυρίως αρνητικά με τον
λειτουργικό αναλφαβητισμό να έχει ραγδαία άνοδο στην Ελλάδα. (1)
Παρόλαυτα, το παρελθόν είναι αυτό που έχτισε το
παρόν, επηρεάζει το μέλλον και αποτελεί την μοναδική σταθερή μεταβλητή που
μπορεί να εξεταστεί. Όμως, το παρελθόν διδάσκει κυρίως τα αποτελέσματα. Αυτό το
συμπέρασμα είναι διακλαδικό. Στην ψυχολογία, το αν κάποιος πάσχει από
κατάθλιψη ή όχι, είναι
γεγονός. Αλλά οι αιτίες της κατάθλιψης εμπεριέχονται κυρίως στον χώρο της
ερμηνείας και των βάσιμων ή μη υποθέσεων, που θα κριθούν στην εφαρμογή μιας
θεωρίας.
Στην ιστορία, ο Α’ ΠΠ, είναι επίσης γεγονός. Οι
αιτίες όμως, διαμάχονται η μια την άλλη στον χώρο των ερμηνειών. Ακόμα και
σήμερα γράφονται βιβλία που ερευνούν τα αίτια του πολέμου περιλαμβάνοντας
ψυχολογικούς, γεωπολιτικούς, οικονομικούς και διπλωματικούς λόγους, μεταξύ τόσων
άλλων παραγόντων.
Εντούτοις, φαίνεται πως υπάρχουν κάποια
διαχρονικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όπως επίσης και κάποιες
ιδέες, με αποτέλεσμα οι συσχετίσεις με το παρελθόν να λαμβάνουν αξία. Ο
Θουκυδίδης (Α. 22.4), δικαιολογεί την συγγραφή του έργου του, λέγοντας πως με
βάση την ανθρώπινη φύση, θα επαναληφθούν παρόμοια γεγονότα στο μέλλον.
Άρα, η ‘ανθρώπινη φύση᾽ εμπεριέχει κάποια
ψυχολογικά στοιχεία, ίσως κάποια ένστικτα, ή εξίσου κάποιες σταθερές προκλήσεις
του περιβάλλοντος (όσον αφορά την ουσία), που δημιουργούν παρόμοιες αντιδράσεις. Η βιολογία (Mader, 2008) και η ψυχολογία (Buss, 2017) ισχυρίζονται ότι ο
οργανισμός και ο χαρακτήρας αντίστοιχα, αναπτύσσονται με βάση το πως
αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις του περιβάλλοντος. Οι τελευταίες, είναι είτε
ξεχωριστές, είτε κοινές. Με βάση τα προηγούμενα, η πλειοψηφία των
μελετητών δίνει έμφαση στο επίπεδο της προσωπικότητας, ως μια μεταβλητή που
επηρεάζει την πορεία των πραγμάτων (Houghton, 2014;Westen, 2008).
Στην εποχή λοιπόν που η τεχνολογία έχει ραγδαία
άνοδο, ενώ παράλληλα, προσφέρονται πρόσφατα ιστορικά γεγονότα που μπορούν να
διδάξουν την λήψη απόφασης από έναν ηγέτη και το επιτελείο του, περιμένει
κάποιος την ύπαρξη της ‘προόδου’ – μιας καθαρά δυτικής έννοιας (Spengler, 2002,
2015). Δηλαδή, υπάρχει η προσδοκία, πως η Ευρώπη λόγω της ‘προόδου,’ θα είναι
σε ανώτερο επίπεδο από προηγούμενες εποχές. Η κυβέρνηση θα είναι πολύ πιο
‘Ευρωπαϊκή’ από το βάρβαρο παρελθόν, οι ειδικοί που εφευρίσκουν μια ‘επιστήμη’ μέρα
με την μέρα, θα συνεισφέρουν εποικοδομητικά και οι λαοί θα εκφράζονται δημοκρατικά.
Αντιθέτως, τα στοιχεία δείχνουν πως δεν υπάρχει ᾽πρόοδος᾽με την δυτική έννοια
του όρου.
Σύμφωνα με το BBC, το 2010, η
Μέρκελ δήλωσε πως η ‘πολυπολιτισμική’ κοινωνία στην Γερμανία, απέτυχε:
"And of course, the approach [to
build] a multicultural [society] and to live side-by-side and to enjoy each
other... has failed, utterly failed." (2)
9 χρόνια αργότερα, η
Μέρκελ συνέχισε ακριβώς την ίδια πολιτική, που την χαρακτήρισε η ίδια ως
αποτυχημένη, ενώ προηγουμένως την καταδίκαζε. Είναι μια ένδειξη
ψυχικής αστάθειας, ή έστω, υπερβολικά κυνικού ‘μακιαβελισμού’.
Πρόσφατα, ο Μακρόν,
δήλωσε ότι το μεταναστευτικό πρέπει να αντιμετωπιστεί ‘ευθέως’. Χρησιμοποιώντας
καθαρά μαρξιστικούς όρους, είπε πως η μπουρζουαζία
(που θεωρεί πως ανήκει το κόμμα του), ήταν πάντα υπέρ της μετανάστευσης,
και ότι η πλειοψηφία των τάξεων δεν
έχει πρόβλημα με την μετανάστευση (3). Αποτελεί δείγμα της προσωπικότητας ενός
ατόμου, όταν χρησιμοποιεί ορολογία και ιδεολογία που έχει τελειώσει επίσημα εδώ
και πάρα πολλά χρόνια. Δείχνει την σχέση που έχει κάποιος με την
πραγματικότητα. Εν πάσει περιπτώσει, οι ειδικοί προειδοποιούν πως οι
λάθος χειρισμοί στο μεταναστευτικό μπορούν να καταστρέψουν την Ευρώπη (4) . Δεν χρειάζονται όμως ειδικές μελέτες για κάτι τόσο
εμπειρικό. Αρκεί κάποιος να πάει ένα ταξίδι στην Γερμανία και την Γαλλία για να
βιώσει την καταστροφή της ΕΕ.
Όσον αφορά το
ποσοστό των νόμων που επιβάλλεται στα κράτη μέλη της ΕΕ, δεν έχει καταγραφεί
απόλυτα, ανεξαρτήτως επιπόλαιων αναφορών στα ΜΜΕ. Στο ΗΒ, κάποιοι μελετητές το
θεωρούν 13%, ενώ άλλοι καταγράφουν παραπάνω και φτάνουν και μέχρι το 65%. (5)
Το ερώτημα από μόνο
του οδηγεί σε ατελείωτο διάλογο, ως προς το τι είναι Ευρωπαϊκός νόμος, τι είναι
Βρετανικός, ποιές οι διαφορές και τα κοινά στοιχεία στους κανονισμούς των
νόμων, μεταξύ πολλών άλλων. Το νόημα, είναι πως
η οργάνωση της ΕΕ είναι δυσαρμονική με αποτέλεσμα η κοινωνία να γίνεται όλο και
πιο γραφειοκρατική, όπως η ΕΣΣΔ
(Καστοριάδης, 1985).
Με την μείωση της λειτουργικότητας της κοινωνίας που προκαλεί η παράνομη μετανάστευση, την έξοδο του ΗΒ, αλλά και με τον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ, η οικονομία της Ευρώπης ήδη έχει αρχίσει να συρρικνώνεται. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η Γερμανία, μέσα σε ένα έτος έχασε το 8% των εξαγωγών της, που αποτελούν το 47% της συνολικής της οικονομίας, ενώ τα αποτελέσματα είναι τρεις φορές χειρότερα από ότι αναμένονταν. (6)
Με την μείωση της λειτουργικότητας της κοινωνίας που προκαλεί η παράνομη μετανάστευση, την έξοδο του ΗΒ, αλλά και με τον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ, η οικονομία της Ευρώπης ήδη έχει αρχίσει να συρρικνώνεται. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η Γερμανία, μέσα σε ένα έτος έχασε το 8% των εξαγωγών της, που αποτελούν το 47% της συνολικής της οικονομίας, ενώ τα αποτελέσματα είναι τρεις φορές χειρότερα από ότι αναμένονταν. (6)
Επειδή η ΕΕ δεν έχει
στρατό – δηλαδή πραγματική δύναμη – αλλά βασίζεται στην οικονομία, χάνει το
μοναδικό ης πλεονέκτημα. Όπως σχεδόν όλα δείχνουν, μέχρι στιγμής, η Ευρωπαϊκή
απόπειρα να μετατραπεί από οικονομική συνεργασία (που ήταν το καλύτερο της
στάδιο), σε πολιτικό –άρα κρατικό – οργανισμό, δηλαδή ουσιαστικά σε αυτοκρατορία,
βαδίζει προς την αποτυχία.
Στην εποχή της
‘προόδου’, κάποιος θα περίμενε καλύτερα αποτελέσματα, ειδικά εάν αναλογιστεί
κανείς, πως ο ετήσιος προϋπολογισμός της ΕΕ είναι 167 δισεκατομμύρια ευρώ. (7)
Παραδόξως, υπήρξε
εποχή στο παρελθόν, αρκετά αρμονική, όπου η Ευρώπη κυβερνήθηκε Ευρωπαϊκά και
έφτασε στην κορύφωση της, φέρνοντας μια εποχή ειρήνης που κράτησε έναν αιώνα
(1814-1914). Η σημερινή ΕΕ δεν έχει καμία σχέση με την διατήρηση της ειρήνης
στην περιοχή, διότι αυτό είναι αποτέλεσμα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.
Επιτεύχθηκε, χάριν
στις μεγάλες προσωπικότητες, αλλά και στην διατήρηση μιας ισορροπίας δυνάμεων,
μεταξύ Ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών, όχι ενός υπερεθνικού οργανισμού που
αποσκοπούσε να κατακτήσει τους πάντες, όπως σήμερα.
Επιπλέον, υπήρξε
εποχή όπου η εθνική ταυτότητα έπαιζε ελάχιστο, αν όχι ανύπαρκτο ρόλο, ως προς
την ανάληψη μιας Υπουργικής θέσης σε οποιαδήποτε χώρα και οι άνθρωποι ήταν
περισσότερο κοσμοπολίτες, από τους σημερινούς. Πως υλοποιήθηκε τέτοιο υψηλό επίπεδο
σε εποχές με λιγότερα μέσα;
Η Πρώτη Ενοποίηση
Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η πρώτη
ενοποίηση ενός σημαντικού γεωγραφικού χώρου της Ευρώπης, έγινε φυσικά από τους Ρωμαίους.
Οι χώρες στην χερσόνησο του Αίμου, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Γαλλία, η Ισπανία, η
Πορτογαλία, λίγα Γερμανικά εδάφη, όπως επίσης και η Αγγλία, ήταν μέρος της Pax
Romana. Πλήθος εθνοτήτων με διαφορετικές γλώσσες και έθιμα ήταν υπό την ηγεσία
του Ρωμαίου Αυτοκράτορα (Momsen, 2012).
Η κατάσταση ήταν κυρίως αρμονική στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας, διότι
δεν χρειάζονταν μεγάλος αριθμός στρατού για την διατηρήσει (Toynbee, 1987). Μέχρι τότε, ποτέ δεν υπήρξε τέτοια ειρήνη
στην περιοχή. Αυτά βέβαια διαλύθηκαν με τις βαρβαρικές εισβολές των Γερμανικών
φύλων.
Η Δεύτερη
Ενοποίηση
Η κληρονομιά του Ελληνορωμαϊκού κόσμου,
επιβίωσε πρώτον ως ανάμνηση, αλλά και δεύτερον ως γλωσσική επιρροή. Έτσι, από ‘πραξικόπημα’
του Πάπα, δίνοντας δηλαδή τον τίτλο του Ρωμαίου Αυτοκράτορα στον Καρλομάγνο τον
8ο αιώνα μ.Χ., ιδρύθηκε η ‘Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία’, όπου μετά από μια
χιλιετία περίπου, καταργήθηκε από τον Ναπολέοντα το 1806 (Heath, 2018).
Ο Κάρολος Ε’ της Αυστρίας, είναι μάλλον ο
πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης που κυβέρνησε την Ευρώπη ενωμένη. Τον 16ό αιώνα, λόγω
των διπλωματικών γάμων της Αυστρίας των Αψβούργων, κατάφερε να κυβερνάει τις
σημερινές περιοχές της Αυστρίας, Γερμανίας, Ουγγαρίας, Ισπανίας, Βόρειας Ιταλίας,
τις κάτω χώρες, αλλά και σημαντικό μέρος του ‘Νέου Κόσμου’ της Αμερικής
(Parker, 2019). Πράγματι, ο Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ήταν
στο απόγειο των εδαφικών του εκτάσεων.
Εντούτοις, προνόησε περισσότερο για την έξοδο
του από την πολιτική παρά για την διατήρηση της αυτοκρατορίας του. Ο Κάρολος Ε’
έγινε μοναχός, διαμοίρασε την αυτοκρατορία στους διαδόχους του και έτσι η
ενοποίηση δεν προχώρησε.
Η Τρίτη και
Πετυχημένη Απόπειρα Μέσω της Καταστροφής
Υποτίθεται, οτι η Γαλλική Επανάσταση
αντιπροσώπευε τις ιδέες της Ελληνικής φιλοσοφίας, την επικράτηση της λογικής
εναντίον του σκοταδισμού, την δημοκρατία και την ισότητα ως ηθική και ευημερία,
την αλληλεγγύη των λαών και των ανθρώπων, μεταξύ πολλών άλλων στοιχείων
(Hibbert, 1982;
Lebon, 1986). Ισχυρίζονταν κυρίως, πως πρέπει να επικρατεί ο λόγος, η μοναδική
αλήθεια. Δίκαιο, ήταν ότι ήταν βασισμένο στον λόγο.
Η άνοδος της τυπογραφίας, η δημιουργία
λέσχεων που προσανατολίζονταν στην γνώση, οι επιστημονικές ανακαλύψεις, η Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences,
des arts et des métiers του Ντιτερό και του Ντ’Αλαμπέρ, τα γραπτά του
Βολταίρου και του Ρουσώ, μεταξύ πολλών άλλων, βοήθησαν στο να αλλάξει η
ψυχολογία του λαού και να κλονιστεί η ουσία της νομιμότητας.
Η συντριπτική πλειοψηφία δεν περίμενε το
χάος που θα ξεσπούσε, αν και ήδη σπουδαίοι λόγιοι όπως ο Βολταίρος, ήταν
ενάντια στην Επανάσταση και υπέρ των Μοναρχιών. Όταν ο Βολταίρος άκουσε τις
ιδέες για γενικευμένη παιδεία, γέλασε, λέγοντας ‘τι αστείο να νομίζετε πως θα
γίνουν όλοι Νεύτωνες!’ (Durant, 1970). Φοβόταν, ότι θα οδηγήσει σε απρόβλεπτα
αποτελέσματα και στην αύξηση της ακατανοησίας. Δυστυχώς, τουλάχιστον για την
εποχή του, είχε δίκιο.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, έγιναν μάρτυρες της
καταστροφής του ‘Liberte, egalite,
fraternite’. Οι ιδέες του Διαφωτισμού μετατράπηκαν σε μέσα για την άσκηση
τρομοκρατίας. Ο αποκεφαλισμός του Βασιλιά, η εγγύηση του Γαλλικού όχλου πως θα
στηρίξει όλες τις επαναστάσεις, αλλά και η διακύρηξη του πως δεν θα συνυπάρξει
με κανένα μη δημοκρατικό κράτος, λύγισαν την επικρατούσα τάξη (Doyle, 2018).
Τουλάχιστον 15.000 άνθρωποι πέρασαν από την γκιλοτίνα,
ενώ ο όχλος απολάμβανε να βλέπει το κεφάλι των ‘εχθρών του λαού’ να κόβεται (Hibbert, 1982).
Μικρές οι διαφορές – αν όχι ανύπαρκτες – στην συμπεριφορά, με τις μαζικές
εκτελέσεις των μπολτσεβίκων ή του ISIS.
Επειδή το χάος φέρνει πάντα τον Καισαρισμό,
εμφανίστηκε ένας ταλαντούχος Στρατηγός, ο Ναπολέων, που χρησιμοποίησε τις ιδέες
αυτές πρώτον για την νομιμοποίηση του ως Αυτοκράτορα, δεύτερον για την επέκταση
της Γαλλίας προς κάθε κατεύθυνση. Οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι επέκτειναν το εύρος του χάους: τουλάχιστον 4.000.000 Ευρωπαίοι πέθαναν, για να επιστρέψει τελικά ο
Βασιλικός οίκος (όπου προηγουμένως εκθρόνισαν) στην διοίκηση της Γαλλίας, ενώ
τα σύνορα της περιορίστηκαν στο ‘προεπαναστατικό’ της εύρος (Holmes, 2019; Roberts, 2015).
Συνεπώς, το 1814 ο Ναπολέων ηττήθηκε από την Αγγλία, την Πρωσία και
τους πρώην συμμάχους του, Ρωσία και Αυστρία. Μάλιστα η Ρωσία μπήκε στο ίδιο το
Παρίσι, ενώ η Αυστρία, με εκπληκτικούς ελιγμούς πέρασε από την συμμαχία με την
Γαλλία, στην ουδετερότητα και έπειτα στο αντίπαλο στρατόπεδο.
Η Οργάνωση
Έτσι, οι σύμμαχοι
αποφάσισαν να συναντηθούν στην Βιέννη το 1814, για να δομήσουν ένα σύστημα που
θα απέτρεπε παρόμοια παρέκβαση και βαρβαρότητα, όπως της Γαλλικής Επανάστασης.
Μετά από τέτοια καταστροφή, το εγχείρημα ήταν πανδύσκολο. Η ταραχή που προκάλεσε η εποχή απεικονίζεται
εύκολα στο πρόσωπο του εκπροσώπου της
Γαλλίας, του Ταλεϋράνδου: από την Εκκλησία πέρασε στην υπηρεσία του
Βασιλικού οίκου, μετέπειτα μεταπήδησε στην Επανάσταση όπου αποκεφάλισε το
προηγούμενο αφεντικό του, αργότερα υποστήριξε τον Ναπολέοντα, ενώ όταν ο
τελευταίος έπεσε, ανέλαβε και πάλι τα ηνία της Γαλλίας υποστηρίζονταν τους
Βουρβώνους που επέστρεψαν (McCabe, 2019).
Ο καθένας συμμετείχε
για το εθνικό συμφέρον της χώρας του. Η Αγγλία, για την διατήρηση της
ισορροπίας δυνάμεων και την αποτροπή μιας μεγάλης ηπειρωτικής δύναμης στην
Ευρώπη. Η Πρωσία, για να εξασφαλίσει ότι στην ηπειρωτική Ευρώπη δεν θα υπάρχει
κενό, έτσι ώστε να προκαλεί την εισβολή της Γαλλίας ή της Ρωσίας. Η τελευταία,
για να προβάλει την δύναμη της και να επεκταθεί στην χερσόνησο του Αίμου (Zamoyski,
2008). Τέλος, όσον αφορά την
Αυστρία, ο στόχος του Μέττερνιχ ήταν η πάταξη των ιδεών της Γαλλικής
Επαναστάσης και του εθνικισμού, με αποτέλεσμα την αποφυγή διαταραχών (Jarrett,
2014). Προφανώς, κάτι τέτοιο θα επηρέαζε την Αυστρία άμεσα. Η Αυτοκρατορία ήταν
πολυγλωσσική, πολυθρησκευτική και πολυεθνική, κατορθώνοντας την αρμονική
συνύπαρξη μεταξύ αυτών των στοιχείων. Κατά κάποιον τρόπο, αυτό που απέτυχε να
καταφέρει η Μέρκελ και ο Μακρόν σήμερα, είχε ήδη επιτευχθεί – φυσικά σε ένα
λογικό και ρεαλιστικό πλαίσιο όσον αφορά την διαφορετικότητα. Ως εκ τούτου,
οποιαδήποτε αναζωπύρωση αυτών των ιδεών, θα προκαλούσε αμοιβαία καταστροφή,
δημιουργώντας μικρά κρατίδια, που θα διαμάχονταν εσαεί μεταξύ τους, όπως
γίνεται ακριβώς σήμερα.
Οι κύριες μορφές
ήταν ο Μέττερνιχ (Αυστρία), ο λόρδος Κάσλρευ (Αγγλία), ο Χάρντενμπεργκ (Πρωσία)
και ο Ταλεϋράνδρος (Γαλλία). Για την Ρωσία, ο Τσάρος Αλέξανδρος Α’ αποφάσισε να μετέχει ο ίδιος προσωπικά. Σημασία
δεν έχουν οι τεχνικές λεπτομέρειες, όσο οι ψυχολογικοί παράγοντες, η πρόβλεψη
και η διορατικότητα.
Σύμφωνα με τους
μελετητές, ουσιαστικά δημιουργήθηκε η πρώτη Ευρωπαϊκή κυβέρνηση, ή έστω, ένας
θεσμός για την επίλυση των Ευρωπαϊκών προβλημάτων (Vick, 2014; Grabner, Telesko
& Arco, 2015).
Επειδή τα κράτη
είχαν ήδη διμερείς εμπορικές σχέσεις μεταξύ τους, το μόνο που έλειπε ήταν μια
συμφωνία όσον αφορά τα εξωτερικά ζητήματα.
Δεν υπάρχει στοιχείο
που να δείχνει ότι οι ηγέτες της εποχής μισούσαν, ή έστω, διαφωνούσαν ριζικά με
τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Αντιθέτως, γνώριζαν πως εάν αυτές οι ιδέες
προσπαθήσουν να περάσουν στον χώρο της εμπειρίας, τότε θα έρθει η καταστροφή
για την Ευρώπη.
Αυτό είναι ένα
αιώνιο χάσμα μεταξύ ακαδημαϊκών και πολιτικών. Η διαφορά είναι ψυχολογική. Ο
πολιτικός κληρονομεί τα προβλήματα από τους προηγούμενους, ενώ ο ακαδημαϊκός
έχει την ευκαιρία να διαλέξει το πρόβλημα που τον ενδιαφέρει. Ο πολιτικός δρα
στον εμπειρικό χώρο και κρίνεται από το αποτέλεσμα, όπου σπάνια υπάρχει η τέλεια
λύση. Ο ακαδημαϊκός κινείται στον χώρο των πιθανοτήτων και της φαντασίας και θα
κριθεί από το εάν η ανάλυση του φαίνεται, ή όχι, σωστή.
Ο Μέττερνιχ, έλεγε:
"My
private belief is that the old Europe is at the beginning of its end. I, who am
determined to go down with it, shall know how to do my duty. The new Europe, on
the other hand, is still in the state of becoming; between end and beginning
there will be chaos" (Spengler, 2002).
Άρα, στόχος ήταν να
δημιουργηθεί μια ισορροπία απέναντι σε αυτό το χάος, το διάστημα μεταξύ του
τέλους και της αρχής. Έπρεπε να διατηρηθεί
η έννοια του κράτους, η κυριαρχία
των υπόλοιπων κρατών (σε αντίθεση με σήμερα), το δικαίωμα της
ιδιοκτησίας και οι παραδόσεις, με λίγα λόγια η ιεραρχία (Palmer, 2010). Την
στιγμή όπου ένα από αυτά έπαυε να υπάρχει, θα ακολουθούσαν και τα υπόλοιπα.
Ο Μέττερνιχ πίστευε
πως οι πολιτικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται με βάση το συλλογικό συμφέρον. Μόνο τότε, έλεγε, η
απόφαση αγγίζει την αλήθεια (Seward, 2015). Αντιθέτως, εάν δεν υπάρχουν κοινές
αρχές, είναι θέμα χρόνου να καταρρεύσει όλο το οικοδόμημα. Αυτό δεν σημαίνει
πως η διπλωματία θα είναι μια συμφωνία μόνο σε φιλοσοφικό και ηθικό επίπεδο,
αλλά ότι το συμφέρον και η ισορροπία θα μετριούνται όσο καλύτερα γίνεται και θα
βασίζονται σε κάποιες κοινές αρχές. Αντίθετα, σήμερα το μοναδικό συμφέρον που
εστιάζει η ΕΕ είναι της Γερμανίας. Ή για την ακρίβεια, της Γερμανικής ελίτ.
Άρα, δημιουργήθηκε
ένα σύστημα που αποσκοπούσε στην διατήρηση της τάξης. Στόχος ήταν η ησυχία, όχι
η αλλαγή. Η σταθερότητα, όχι η μεταβολή. Η συνεργασία και όχι ο ανταγωνισμός. Το
σύστημα δεν στόχευε στην εξαφάνιση των συγκρούσεων, αντιθέτως, δημιουργήθηκε
για να μειώσει τις αιτίες των πολέμων αλλά και να διευθετήσει το ξέσπασμα τους.
Πρώτον,
δημιουργήθηκε η Τετραπλή Συμμαχία (Μεγάλη Βρετανία, Αυστρία, Πρωσία, Ρωσία),
όπου στόχευε στο να διατηρήσει την εδαφική ακεραιότητα κάθε κράτους. Δεύτερον, δημιουργήθηκε η Ιερή Συμμαχία (Αυστρία,
Πρωσία, Ρωσία), όπου αποσκοπούσε στο να ελέγχει εσωτερικές συγκρούσεις, που
μπορούσαν εύκολα να μετατραπούν σε μεγάλους πολέμους (όπως η αντιμετώπιση
θρησκευτικών μειονοτήτων σε κάθε αυτοκρατορία). Τρίτον, το λεγόμενο ‘Κονσέρτο
των Δυνάμεων’, που περιελάμβανε τακτικές διπλωματικές συνεδριάσεις όταν
χρειάζονταν (είναι πρόδρομος του Συμβουλίου
Ασφαλείας). Αυτή η τριάδα εξασφάλιζε την ισορροπία δυνάμεων και την ανεξαρτησία
των κρατών (Zamoyski, 2008; Jarrett, 2014; Vick, 2014). Έπειτα, δημιουργήθηκε η
‘Γερμανική Συνομοσπονδία’, ενώνοντας 37 γερμανικά κρατίδια στην κεντρική
Ευρώπη. Στόχος, ήταν να είναι όσο ισχυρή χρειάζεται ώστε να αποτρέπει την κύρια
επιθετική δύναμη στην Ευρώπη, δηλαδή την Γαλλία, αλλά και την Ρωσία, ενώ
ταυτοχρόνως, να μην είναι τόσο ισχυρή ώστε να απειλήσει την Αυστρία ή την
Πρωσία.
Επιπροσθέτως, η
Γαλλία, αντί να αντιμετωπιστεί από τους νικητές με υπεροψία και εκδικητικότητα,
εντάχθηκε στο σύστημα. Αντιθέτως, η Γερμανία μετά τον Α’ ΠΠ αντιμετωπίστηκε με
εκδικητικότητα, κάτι που οδήγησε λίγα χρόνια αργότερα στην άνοδο του
Εθνικοσοσιαλισμού, ενώ σήμερα, η ΕΕ εφαρμόζει τακτικές bullying σε χώρες
που έχουν αντιταχθεί στην πολιτική της, όπως η Ιταλία, η Ουγγαρία, η Πολωνία
και το ΗΒ.
Το σύστημα
απειλήθηκε από την ίδρυση του αλλά κατάφερε να αντέξει και να προσαρμοστεί στις
αλλαγές. Υπήρξαν εξεγέρσεις στη Νάπολη το 1820 και στην Ισπανία το 1820-23,
όπου το 'σύστημα Μέττερνιχ’ κατέπνιξε με επιτυχία. Το βασικότερο πλήγμα
ήρθε από την Ελληνική Επανάσταση που οδήγησε στην επίσημη αναγνώριση του
Ελληνικού Κράτους από τις μεγάλες δυνάμεις.
Η Αυστρία, ήταν κατά
της Ελληνικής Επανάστασης από την αρχή της. Παρόλαυτα, όταν ο Μέττερνιχ
αντιλήφθηκε πως η Επανάσταση θα πετύχει και ότι η Ρωσία θα επωφεληθεί, την
αναγνώρισε θεωρώντας καλύτερο το νεοσύστατο και μικρό Ελληνικό κράτος να
περάσει υπό Βρετανική εποπτεία, παρά υπό Ρωσική.
Ωστόσο, τον
ανησυχούσε η επέκταση τέτοιων φαινομένων και ρώτησε τον Άγγλο πρέσβη, τι θα
έκανε η Αυτού Μεγαλειότης, εάν σύντομα και η Ιρλανδία ζητούσε την ανεξαρτησία της
από το ΗΒ (Seward, 2015). Πράγματι, η Ιρλανδία αποτέλεσε βασικό πρόβλημα της
Βρετανικής Αυτοκρατορίας και μέχρι σήμερα, η Βόρεια Ιρλανδία είναι το βασικό
πρόβλημα στις σχέσεις ΗΒ-ΕΕ. Αυτό λέγεται διορατικότητα.
Πέραν αυτού, το
σύστημα προσπάθησε να καταπνίξει όλες τις εθνικιστικές και φιλελεύθερες
επαναστάσεις, προϊόντα της Γαλλικής. Η Ιταλία είναι ένα παράδειγμα σχετικό, που
δείχνει την ύπαρξη διορατικότητας.
Η Δημιουργία και η εξέλιξη της Ιταλίας
‘Η Ιταλία δεν είναι
έθνος, αλλά γεωγραφικός προσδιορισμός’, έλεγε ο Μέττερνιχ (Seward, 2015).
Αρχικά, οι Ιταλοί και οι Έλληνες αλληλοβοηθήθηκαν για να εδραιώσουν τα κράτη
τους και υπήρξε χρηματική υποστήριξη και από τις δύο πλευρές, ενώ Έλληνες στρατιώτες
πολέμησαν υπέρ της ανεξαρτησίας της Ιταλίας και αντίστοιχα.
Όμως, το 1912, οι
Ιταλοί κατέλαβαν τα δωδεκάνησα (αρνούμενοι να τα δώσουν στην Ελλάδα), το 1922 όταν
ανέλαβε την εξουσία η φασιστική κυβέρνηση άρχισε να καταπιέζει τον Ελληνόφωνο
πληθυσμό της Ιταλίας και της Σικελίας, έναν χρόνο αργότερα βομβάρδισε και
κατέλαβε προσωρινά την Κέρκυρα, ενώ το 1940 βύθισε το καταδρομικό Έλλη και φυσικά στις 28 Οκτωβρίου του
1940 κύρηξε τον πόλεμο στην Ελλάδα. Σημασία δεν έχει τόσο ότι ηττήθηκαν από την
Ελλάδα, αλλά ότι ένας στους δέκα Έλληνες πέθαναν για την αλαζονεία της Ιταλίας.
Το Παράδειγμα της Βοσνίας
Σταδιακά
δημιουργήθηκε η αρχή της αυτοδιάθεσης, με αποτέλεσμα οποιοσδήποτε παρανοϊκός να
φαντάζεται πως έχει ξεχωριστή και μοναδική εθνική ταυτότητα, με αποτέλεσμα να
δικαιούται ‘ανεξαρτησία’. Έτσι ξαφνικά δημιουργήθηκε ένας τεράστιος αριθμός
ψεύτικων εθνοτήτων, που τα υπόλοιπα κράτη έχουν αναγνωρίσει. Πέραν των αμέτρητων
και στην πλειοψηφία ανύπαρκτων εθνών στην ΜΑ και την Αφρική, ίσως το πιο
ταιριαστό παράδειγμα είναι η Βοσνία, που κάποτε ήταν στην επικράτεια της
Αυστρίας. Η πλειοψηφία των
κρατών έχουν αναγνωρίσει επίσημα την Βοσνία ως ‘έθνος΄. Ιστορικά, η Βοσνία
είναι η περιοχή όπου συγκρούονταν ο Ορθόδοξος, ο Καθολικός και ο Μουσουλμανικός
κόσμος. Στην ιστορία, δεν υπάρχει ούτε βοσνιακή γλώσσα, ούτε ιστορία ούτε
κουλτούρα. Δηλαδή, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ώστε να θεωρηθεί έθνος με την
σημερινή έννοια του όρου.
Για να γίνει
αντιληπτή η αστάθεια, ο μικτός πληθυσμός της Βοσνίας (Κροάτες, Σέρβοι και
μουσουλμάνοι), μισούν τόσο πολύ ο ένας τον άλλον, όπου όταν κατά την διάρκεια
των συγκρούσεων εκκένωναν τις πόλεις, έσκαβαν τους τάφους των νεκρών τους και τους
έπαιρναν μαζί τους (όπως οι Σέρβοι που έφευγαν από το Σαράγεβο), για να μην
τους αφήσουν υπό την κυριαρχία του εχθρού (Murtic, 2015). Αυτά είναι τα αποτελέσματα που φέρνει
η ‘αυτοδιάθεση’. Πλήθος παρόμοιων παραδειγμάτων εύκολα μπορούν να αναφερθούν
από παρόμοιες καταστάσεις.
Η Εποχή του Μέττερνιχ
Η περίοδος εκείνη ονομάστηκε
‘εποχή του Μέττερνιχ’, έφερε την ειρήνη για έναν αιώνα (1814-1914). Έτσι μπήκαν οι βάσεις και για
την Belle
Epoque (1871-1914), εποχή ειρήνης, ευημερίας και τρομερών ανακαλύψεων. Τελικά, ο εθνικισμός που καταπολεμούσε η
Αυστρία, έδωσε την τελική αφορμή για έναν μάταιο και γενικευμένο πόλεμο. Στις
23/07/1914, ο Σέρβος εθνικιστής τρομοκράτης, Πρίντσιπ, δολοφόνησε τον
Φερδινάνδο της Αυστρίας, γεγονός όπου οδήγησε στα γνωστά αποτελέσματα (Ferguson, 2006).
Σε αντίθεση με την
σημερινή εποχή, οι Ευρωπαίοι ηγέτες της εποχής ήταν πολύ πιο κοσμοπολίτες από
τους σημερινούς και η εθνικότητα έπαιζε μικρότερο ρόλο. Οι Υπουργοί Εξωτερικών
της Ρωσίας ήταν κυρίως ξένοι, μεταξύ τους φυσικά και ο πασίγνωστος Έλληνας
Καποδίστριας. Ο τελευταίος, είναι υπεύθυνος για το σύνταγμα της Ελβετίας, κάτι
που δείχνει, πως δεν υπήρχε εθνική προκατάληψη στο να δημιουργήσει σύνταγμα για
τους Ελβετούς ένας Έλληνας Υπουργός της Ρωσίας.
Ο Μέττερνιχ είδε για πρώτη φορά την Αυστρία όταν ήταν δεκατριών ετών, ενώ έμεινε μόνιμα από τα
δεκαεπτά του και έπειτα. Ένιωθε πολύ πιο άνετα στην χρήση της Γαλλικής γλώσσας,
παρά της Γερμανικής, και πίστευε πως είχε 'Ευρωπαϊκή' ταυτότητα (Palmer, 2010). Σήμερα, η κύρια μορφή στην Ευρώπη είναι
η Μέρκελ, μεγαλωμένη στην προέκταση της ασιατικής στέπας που έφτασε
μέχρι την Ανατολική Γερμανία. Εδώ και εννέα χρόνια εφαρμόζει μια πολιτική, που
ίδια χαρακτήρισε ως αποτυχημένη. Η συνενόηση που δημιουργήθηκε τότε, ήταν πολύ
πιο αποτελεσματική, ρεαλιστική και εφαρμόσιμη από την σημερινή απόπειρα.
Εν
κατακλείδι, στην σημερινή εποχή, η
επιτυχία μιας χώρας ή ενός πολιτικού μετριέται με καθαρά τεχνικούς όρους
(αρκετές φορές ψεύτικούς), όπως το ΑΕΠ και η φορολογία. Όμως, δεν είναι τόσο οι αναλύσεις των
τεχνικών ζητημάτων, όσο η επίδραση των προσωπικοτήτων και των ιστορικών
δυνάμεων που επηρεάζουν την ουσία των κρατών και των σχέσεων τους, άρα και
την ζωή των υπόλοιπων ανθρώπων. Τα αποτελέσματα μιλούν από μόνα τους.
Braisby, N., & Gellatly, A. (2012).Cognitive psychology.
Oxford: Oxford University Press.
Buss, D. M. (2017).Evolutionary psychology: the new science
of the mind. London: Routledge.
Clarke, S. (2018).The French Revolution and What Went Wrong.
London: Arrow Books LTD.
Cottam, M. L. (2015).Introduction to political psychology.
New York: Psychology Press.
Doyle, W. (2018).The Oxford history of the French revolution.
Oxford, United Kingdom: Oxford University Press.
Durant, W. (1970) Παγκόσμιος
Ιστορία του Πολιτισμού. Θ. Αθήνα: Σιδηροπούλου
Eysenck, M. W., & Keane, M. T. (2015).Cognitive
psychology: a students handbook. London: Psychology Press, Taylor &
Francis Group.
Gross, R. (2015).Psychology: the science of mind and
behaviour 7th edition. Hodder Education.
Hibbert, C. (1982).The days of the French Revolution. New
York: Penguin.
Holmes, R. (2015).The Napoleonic Wars experience. London:
Andre Deutsch.
Houghton, D. P. (2014).Political psychology: situations,
individuals, and cases. New York, NY: Routledge.
Husslein-Arco, A., Grabner, S., & Telesko, W. (2015).Europe
in Vienna: the Congress of Vienna 1814/15. Munich: Hirmer Verlag GmbH.
Θουκυδίδης.Ιστορίαι.
Jarrett, M. (2014).The Congress of Vienna and its legacy war
and great power diplomacy after Napoleon. London: I.B. Tauris.
Jarvis, M. (2005).The psychology of effective learning and
teaching. Cheltenham: Nelson Thornes.
Καστοριάδης, Κ. (1985).Η
Γραφειοκρατική Κοινωνία. Αθήνα: Ύψιλον
ΛεΜπον, Γ. (1986).Η Ψυχολογία των Επαναστάσεων. Αθήνα:
Δαμιανός
Mccabe, J. (2010).Talleyrand, a biographical study. Place
of publication not identified: Nabu Press.
Metternich, C. W. (2015).Memoirs of Prince Metternich.
London: Forgotten Books.
Momsen, T. (2012).History of Rome. London: Benediction
Classics.
Murtic, D. (2015).Post-Yogoslav
Cinema. London: Palgrave Macmillan
Palmer, A. (2010).Metternich: councillor of Europe.
London: Faber & Faber.
Parker, G. (2019).Emperor a new life of charles V. New
Haven, CT: Yale University Press.
Pease, A & Pease, B. (2004).The definite book of Body Language.
London: Orion
Pelluchon, C. (2016).Leo Strauss and the crisis of
rationalism: another reason, another enlightenment. Albany: State
University of New York Press.
Pierce, W. D. (2017).Behaviour Analysis and Learning: a
biobehavioral approach. Hove: Psychology Press.
Roberts, A. (2015).Napoleon the Great. London: Allen
Lane.
Seward, D. (2015).Metternich: the first European. London:
Thistle Publishing.
Spengler, O. (2002).The hour of decision: Germany and
world-historical evolution. London: Routledge.
Spengler, O. (2015).Man and technics: a contribution to a
philosophy of life. London: Routledge.
Toynbee, A. (1987).A study of history. New York: Oxford
University Press.
Vick, B. E. (2014).The Congress of Vienna power and politics
after Napoleon. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Westen, D. (2008).The political brain: the role of emotion in
deciding the fate of the nation. New York: PublicAffairs.
Wilson, P. H. (2017).The Holy Roman Empire: a thousand years
of Europes history. London: Penguin Books.
Zamoyski, A. (2008).Napóleon bukása és a bécsi kongresszus
1814-1815. Budapest: Park.
και
και
https://www.nytimes.com/2019/07/31/business/economy/european-economy-gdp-slows.html
7) https://europa.eu/european-union/about-eu/eu-budget/expenditure_en
